Truyện ngắn Peru: Một vị khách (Mario Vargas Llosa)

Các bãi cát liếm vào mặt tiền quán trọ và kết thúc ở đó: từ khoảng trống đóng vai trò là cái cửa hoặc qua đám sậy, ánh mắt lướt qua một bề mặt trắng, uể oải, đến khi gặp được bầu trời. Sau quán trọ, đất cứng và gồ ghề, cách đó chưa đầy cây số là các ngọn đồi được chà bóng, ngọn sau cao hơn ngọn trước và dính chặt với nhau; các đỉnh thọc vào mây như những chiếc kim hay chiếc rìu. Bên trái, hẹp, quanh co, trải dài đến mép bờ cát và không ngừng lớn dần đến khi biến mất giữa hai ngọn đồi, cách quán trọ rất xa, là rừng; bụi cây, cây dại và một thảm cỏ khô mọc um tùm che lấp mọi thứ, mặt đất gồ ghề, những con rắn, những đầm lầy nhỏ. Nhưng vạt rừng này chỉ là sự báo trước rừng rậm, một thứ mô phỏng: nó kết thúc ở cuối một cái khe, dưới chân một ngọn núi lớn, phía sau đó mới trải dài cánh rừng thực sự. Bà Merceditas biết điều đó; có lần, nhiều năm trước, bà đã leo lên đỉnh núi đó và từ đó phóng đôi mắt kinh ngạc qua những đám mây trôi dưới chân bà, xuống cái thảm xanh ngút ngàn, không một khe hở.

Bây giờ bà Merceditas đang nằm mơ màng, vắt người qua hai cái bao. Xa hơn chút con dê đang dúi mõm xuống cát, cần mẫn nhai một miếng gỗ hoặc kêu be be trong hơi mát của buổi chiều. Bất thình lình nó dựng tai lên và căng mình. Người đàn bà hé mắt ra.

- Gì thế, Cuera?

Con thú giật cái dây buộc nó vào cọc. Người đàn bà khó nhọc đứng dậy. Cách đó khoảng năm chục mét, gã đàn ông hiện rõ trên chân trời, bóng hắn đổ xuống trước mặt trên cát. Người đàn bà đưa tay lên trán như một cái lưỡi trai. Bà nhanh chóng nhìn quanh rồi đứng im. Gã đàn ông đã ở rất gần; hắn cao, gầy, đen nhẻm; tóc xoăn và đôi mắt chế giễu. Chiếc sơ mi phai màu trùm lên chiếc quần vải len xù, xắn đến đầu gối. Chân hắn nhìn như hai cái chốt đen.

- Bà Merceditas đấy à - Giọng hắn du dương và mỉa mai. Người đàn bà tái mét.

- Cậu muốn gì? - bà thì thầm.

- Bà nhận ra tôi chứ? Thế thì mừng quá. Nếu bà hiếu khách như vậy thì tôi cũng muốn ăn gì đó. Với một cốc nước nữa. Tôi khát lắm rồi.

- Trong nhà có bia với hoa quả.

- Cảm ơn bà, bà Merceditas. Bà thật tốt bụng. Như mọi khi. Bà muốn đi cùng tôi không?

- Để làm gì? - Người đàn bà nhìn hắn nghi ngờ; bà béo và đã già, nhưng da còn mịn; bà đi chân đất - Cậu biết rõ quán trọ này rồi.

- Ồ! - gã đàn ông ra vẻ thân thiện - Tôi không thích ăn một mình. Buồn lắm.

Người đàn bà do dự một lúc. Rồi bà bước về phía quán trọ, lê chân trên cát. Bà bước vào. Bà bật một chai bia.

- Cảm ơn bà, cảm ơn bà nhiều lắm, bà Merceditas. Nhưng tôi thích sữa hơn. Đã bật rồi, hay là bà uống luôn đi?

- Tôi không muốn uống.

- Thôi nào, bà Merceditas, đừng như thế. Uống vì sức khỏe tôi đi.

- Tôi không muốn.

Nét mặt gã đàn ông trở nên hung tợn.

- Bà điếc à? Tôi bảo bà uống chai đó đi. Dzô!

Người đàn bà cầm chai lên bằng cả hai tay, uống chậm rãi từng ngụm nhỏ. Trên cái quầy bẩn thỉu, xước xát, một chai sữa sáng bóng. Gã đàn ông huơ tay xua lũ ruồi vo ve xung quanh, giơ chai sữa lên tu một hơi dài. Môi hắn dính một lớp kem mà lưỡi hắn liếm cái xoẹt sau đó.

- Khà! - Hắn nói, liếm môi - Sữa ngon lắm, bà Merceditas ạ. Tôi cá là sữa dê, phải không? Tôi thích lắm đấy. Bà đã uống hết chưa? Sao không bật thêm chai nữa đi? Dzô!

Người đàn bà làm theo, không cự nự; gã đàn ông ăn hết hai quả chuối và một quả cam.

- Nghe này bà Merceditas, đừng vội thế. Bia chảy xuống cổ bà rồi kìa. Nó sẽ làm ướt váy bà mất. Đừng lãng phí thế. Bật thêm chai nữa uống mừng Numa nào. Dzô!

Gã đàn ông tiếp tục "dzô" cho đến khi có bốn chai rỗng trên quầy. Người đàn bà mắt đờ đẫn; bà ợ, khạc đờm và ngồi bịch xuống một bao trái cây.

- Trời ơi! - Hắn nói - Thật đáng mặt đàn bà! Bà đúng là bợm đấy, bà Merceditas. Xin lỗi vì phải nói vậy.

- Những gì cậu đang làm với bà già đáng thương này cậu sẽ phải trả giá đấy, thứ Jamaica ạ. Rồi cậu sẽ thấy - lưỡi bà hơi nhịu.

- Thế à? - gã đàn ông ra vẻ buồn chán - À mà mấy giờ thì Numa về?

- Numa?

- Ồ, bà tệ lắm, bà Merceditas ạ, khi bà chẳng muốn hiểu gì cả! Mấy giờ nó về?

- Mày là một thằng mọi dơ dáy, thứ Jamaica ạ. Nuca sẽ giết mày.

- Đừng nói những lời đấy, bà Merceditas! - Hắn ngáp - Được rồi, tôi nghĩ chúng ta vẫn còn chút thời gian. Ít ra cũng đến đêm. Hay là chợp mắt một giấc đã, được không?

Hắn đứng dậy ra ngoài. Hắn đến chỗ con dê. Con thú nhìn hắn nghi ngờ. Hắn cởi dây cho nó. Hắn quay lại quán trọ, xoay xoay cái dây như một cái chân vịt và huýt sáo: người đàn bà đã chạy mất. Lập tức sự điềm tĩnh lười biếng, dâm tình trong cử chỉ của hắn biến mất. Hắn nhảy quanh quán trọ, chửi thề. Rồi hắn tiến về phía lùm cây, con dê đi theo hắn. Con thú phát hiện ra người đàn bà sau một bụi cây và bắt đầu liếm bà. Gã Jamaica cười trước cái nhìn bực dọc mà người đàn bà thảy lên con dê. Hắn ra một cử chỉ đơn giản và bà Merceditas đi về quán trọ.

- Bà thật là tệ lắm, bà ạ. Bà có ý tưởng gì thế!

Hắn trói tay chân bà lại. Rồi hắn dễ dàng nhấc bà lên và đặt bà xuống quầy. Hắn nhìn bà một cách ác ý rồi bất thình lình cù vào lòng bàn chân thô ráp và rộng của bà. Người đàn bà cười quằn quại; khuôn mặt bà lộ rõ vẻ tuyệt vọng. Quầy hẹp và với những cái nhúc nhắc bà Merceditas xích gần ra mép: cuối cùng, bà lăn bịch xuống sàn.

- Bà thật là tệ lắm, bà ạ! - hắn nhắc lại - Bà giả vờ thiếp đi rồi theo dõi tôi bằng một mắt. Bà hết thuốc chữa rồi bà Merceditas!

Con dê thò đầu vào phòng, nhìn chằm chằm người đàn bà.

Tiếng ngựa hí vang lên lúc cuối chiều; trời đã nhá nhem. Bà Merceditas ngẩng mặt lên và lắng nghe, mắt mở to.

- Họ đấy - gã Jamaica nói - Hắn nhảy dựng lên. Lũ ngựa vẫn tiếp tục hí vang và giậm chân. Từ cửa quán trọ, gã hét lên giận dữ:

- Ông điên rồi à, Trung úy? Ông điên rồi à?

Từ một khúc quanh trên đồi, từ mấy tảng đá, viên Trung úy xuất hiện. Gã nhỏ và lùn, đi ủng cưỡi ngựa, mặt đẫm mồ hôi. Gã thận trọng nhìn quanh.

- Ông điên rồi à? - gã Jamaica nhắc lại - Ông bị sao thế?

- Đừng lên giọng với tao, thằng mọi - viên Trung úy nói - Bọn tao vừa mới đến. Có chuyện gì thế?

- Có chuyện gì là sao? Bảo người của ông dắt lũ ngựa đi. Ông không biết việc của ông à?

Viên Trung úy đỏ bừng mặt.

- Mày chưa được tự do đâu, thằng mọi - gã nói - Tôn trọng tí đi.

- Đem giấu lũ ngựa đi, cắt lưỡi chúng nếu muốn. Miễn sao đừng để nghe thấy chúng nó nữa là được. Đợi đó. Tôi sẽ ra hiệu cho ông - gã Jamaica nhếch mép, nụ cười trên mặt hắn thật trâng tráo - Ông không thấy bây giờ ông phải nghe lệnh tôi à?

Viên Trung úy do dự trong vài giây.

- Khốn nạn cho mày nếu nó không đến - gã nói. Rồi quay đầu, gã ra lệnh: - Trung sĩ Lituma, giấu ngựa đi.

- Vâng, Trung úy - Tiếng người nói từ phía sau ngọn đồi. Tiếng vó ngựa cất lên. Rồi im lặng.

- Được rồi - gã Jamaica nói - Ông phải nghe theo lệnh. Tốt lắm, Tướng quân. Hoan hô, Chỉ huy. Chúc mừng nhé, Đại úy. Đừng đi khỏi chỗ đó. Tôi sẽ ra hiệu.

Viên Trung úy vung nắm đấm và biến mất giữa những tảng đá. Gã Jamaica bước vào quán trọ. Đôi mắt người đàn bà lộ rõ sự căm thù.

- Loài phản trắc - bà lẩm bẩm - Mày đến cùng cảnh sát. Khốn nạn!

- Lịch sự quá, Chúa ơi, thật lịch sự quá, bà Merceditas! Tôi không đến cùng cảnh sát. Tôi đến một mình. Tôi vừa mới gặp lão Trung úy ở đây. Bà biết mà.

- Numa sẽ không đến - bà nói - Cảnh sát sẽ tống mày lại vào tù. Rồi mày ra tù Numa sẽ giết mày.

- Bà thật khắc nghiệt quá, bà Merceditas ạ, chả phải nghi ngờ gì. Mấy thứ bà dự đoán cho tôi!

- Loài phản trắc - người đàn bà nhắc lại; bà đã ngồi dậy và ngồi rất yên - Mày nghĩ Numa ngu lắm à?

- Ngu? Không hề. Nó là một con vẹt khôn. Nhưng đừng tuyệt vọng, bà Merceditas. Chắc chắn nó sẽ đến.

- Nó không đến đâu. Nó không như mày. Nó có bạn bè. Bọn nó sẽ bảo nó cảnh sát đang ở đây.

- Bà nghĩ vậy à? Tôi không nghĩ vậy đâu. Chúng nó không có thời gian đâu. Cảnh sát từ bên kia đến, từ phía sau những ngọn đồi. Tôi thì đi qua bãi cát một mình. Đến làng nào tôi cũng hỏi: "Bà Merceditas vẫn còn ở quán trọ chứ? Họ vừa thả tôi ra, tôi sẽ đi vặn cổ bà ta". Phải đến hơn hai chục người đã chạy đến báo cho Numa. Bà nghĩ nó sẽ không đến sao? Ôi Chúa ơi, bà làm cái mặt gì thế, bà Merceditas!

- Numa mà gặp chuyện gì - người phụ nữ khàn giọng lầm bầm - mày sẽ phải hối hận cả đời, thứ Jamaica.

Hắn nhún vai. Hắn châm một điếu thuốc và bắt đầu huýt sáo. Rồi hắn đi đến quầy, cầm đèn dầu lên và thắp sáng. Hắn treo nó lên một khúc sậy ở cửa.

- Trời tối rồi - hắn nói - Ra đây, bà Merceditas. Tôi muốn Numa nhìn thấy bà ngồi ở cửa đợi nó. Ồ, đúng rồi! Bà không đi được. Xin lỗi nhé, tôi đãng trí quá.

Hắn cúi xuống và bế bà lên. Hắn đặt bà xuống bãi cát trước quán trọ. Ánh đèn rọi vào người đàn bà và làm dịu làn da trên khuôn mặt bà: trông bà trẻ hơn.

- Sao mày lại làm thế hả thứ Jamaica? - Giọng bà Merceditas lúc này yếu ớt.

- Tại sao à? - gã Jamaica nói - Bà chưa ngồi tù bao giờ, đúng không bà Merceditas? Ngày tháng cứ thế trôi qua mà bà chẳng có gì để làm. Tôi đảm bảo với bà là trong đó bà sẽ rất chán. Và bà sẽ rất đói. À mà tôi quên mất một điều. Bà không được há mồm, nếu không bà sẽ hét lên khi Numa đến. Mà nhỡ đâu bà lại nuốt phải ruồi.

Hắn cười. Hắn tìm trong phòng và thấy một miếng giẻ. Hắn lấy nó băng bó nửa mặt bà Merceditas. Hắn kiểm tra bà một lúc lâu, thích thú.

- Tôi nói bà biết, trông bà như thế buồn cười lắm, bà Merceditas. Tôi còn chả biết bà trông thế nào nữa.

Trong bóng tối ở phía sau quán rượu, gã Jamaica nhổng lên như một con rắn: đàn hồi và không tiếng động. Hắn vẫn cúi xuống, hai tay đặt lên quầy. Trước đó hai mét, dưới hình nón của ánh đèn, người đàn bà cứng đờ, mặt nhô ra như thể hít lấy không khí: bà cũng nghe thấy nó. Đó là một tiếng động yếu ớt nhưng rất rõ, phát ra từ bên trái, nổi bật hơn tiếng dế. Nó lại bùng phát, lâu hơn: các cành cây trong rừng kêu cót két và gãy, có thứ gì đó đang tiến đến quán trọ. "Nó không đi một mình", gã Jamaica thì thầm. "Mẹ kiếp". Hắn thò tay vào túi, lấy còi ra, đặt nó giữa môi. Hắn đợi, không di chuyển. Người đàn bà cựa quậy, gã Jamaica lầm bầm chửi thề. Hắn thấy bà quằn quại tại chỗ và lắc đầu như một con lắc, cố gắng thoát khỏi miếng giẻ bịt miệng. Tiếng động không còn: nó đã đến chỗ cát, làm át tiếng bước chân? Người đàn bà quay mặt sang trái, mắt bà, giống như mắt của một con kỳ nhông bị giẫm bẹp, lồi ra khỏi hốc mắt. "Bà ta đã thấy bọn nó", gã Jamaica thì thầm. Hắn đặt đầu lưỡi lên chiếc còi: kim loại sắc. Bà Merceditas tiếp tục quẫy đầu và rên rỉ trong đau đớn. Con dê kêu be be và gã Jamaica khom người xuống. Vài giây sau, hắn thấy một cái bóng phủ xuống người đàn bà và một cánh tay trần với tới miếng giẻ. Hắn vừa lấy hết sức thổi còi vừa nhảy chồm vào kẻ mới đến. Tiếng còi lấp đầy màn đêm như một đám cháy và lạc mất giữa những lời chửi rủa bùng lên từ cả bên phải lẫn bên trái, theo sau là những bước chân vội vã. Hai gã đàn ông đã ngã đè lên người người đàn bà. Viên Trung úy rất nhanh nhẹn: khi gã Jamaica đứng dậy, một tay gã túm tóc Numa và tay kia chĩa khẩu súng lục vào thái dương cậu ta. Bốn tay lính cầm súng trường bao quanh họ.

- Chạy mau! - gã Jamaica hét lên với đám lính - Bọn còn lại đang ở trong rừng. Mau lên! Bọn nó sắp trốn thoát rồi. Mau lên!

- Đứng yên! - viên Trung úy nói. Gã không rời mắt khỏi Numa. Numa cố gắng nhìn khẩu súng lục từ khóe mắt. Cậu ta có vẻ bình thản; hai tay buông thõng bên hông.

- Trung sĩ Lituma, trói thằng này lại.

Lituma đặt khẩu súng trường xuống đất và cởi sợi thừng quanh eo. Cậu trói chân Numa rồi còng tay cậu ta lại. Con dê tiến lại gần, đánh hơi rồi liếm nhẹ lên cẳng chân Numa.

- Đàn ngựa, Trung sĩ Lituma.

Viên Trung úy nhét khẩu súng lục vào bao súng và nghiêng người cúi xuống người đàn bà. Gã tháo miếng giẻ bịt miệng và dây trói. Bà Merceditas đứng dậy, đuổi con dê ra bằng một cái vỗ vào lưng, và tiến lại gần Numa. Bà đưa tay lên trán cậu ta, không nói gì.

- Nó đã làm gì mẹ? - Numa hỏi.

- Không có gì cả - người đàn bà nói - Con muốn hút thuốc không?

- Trung úy - gã Jamaica nằng nặc - Ông không biết bọn còn lại ở ngay đó, ngay trong rừng à? Ông không nghe thấy à? Ít nhất phải có ba, bốn người. Ông còn chờ gì nữa mà không đi tìm bọn nó đi?

- Im đi thằng mọi - viên Trung úy nói, không nhìn hắn ta. Gã quẹt diêm và châm điếu thuốc mà người đàn bà đã đặt vào miệng Numa. Numa bắt đầu rít những hơi dài; cậu ta ngậm điếu thuốc giữa hai hàm răng và phì khói ra lỗ mũi - Tao đến đây tìm người này. Không ai khác.

- Tốt thôi, gã Jamaica nói. Thật tệ cho ông nếu ông không biết công việc phải làm. Tôi đã xong việc. Tôi đã được tự do.

- Ừ - viên Trung úy nói - Mày được tự do.

- Đàn ngựa, thưa Trung úy - Lituma nói. Cậu đang cầm dây cương năm con thú.

- Đặt thằng này lên ngựa của cậu, Lituma - Trung úy nói. Nó sẽ đi cùng cậu.

Cậu Trung sĩ cùng một tay lính nữa bế Numa lên và tháo dây trói chân cậu ta, đặt cậu ta lên ngựa. Lituma trèo lên sau cậu ta. Viên Trung úy tiến lại gần đàn ngựa và nắm lấy dây cương của mình.

- Ê, Trung úy, tôi đi với ai thế?

- Mày? - viên Trung úy nói, một chân đã đặt lên bàn đạp - Mày?

- Vâng - gã Jamaica nói - Còn ai ngoài tôi nữa?

- Mày đã được tự do - viên Trung úy nói - Mày không cần đi cùng bọn tao. Mày muốn đi đâu thì đi.

Lituma và các tay lính khác cười trên lưng ngựa.

- Đây là trò đùa gì thế? - gã Jamaica nói. Giọng hắn run rẩy. - Ông sẽ không bỏ tôi lại đây chứ, Trung úy? Ông cũng nghe thấy những tiếng động trong rừng mà. Tôi đã cư xử tốt. Tôi đã hoàn thành trách nhiệm. Ông không thể làm thế với tôi.

- Nếu đi nhanh, Trung sĩ Lituma - viên Trung úy nói - chúng ta sẽ đến Piura lúc tảng sáng. Tốt hơn là đi qua cồn cát vào ban đêm. Những con thú sẽ đỡ mệt hơn.

- Trung úy - gã Jamaica hét; hắn đã túm lấy dây cương của con ngựa viên sĩ quan và lắc nó điên cuồng. Ông không bỏ tôi lại đây được! Ông không thể làm chuyện bạo ngược như vậy được!

Viên Trung úy nhấc chân khỏi bàn đạp và đẩy gã Jamaica ra xa.

- Thỉnh thoảng chúng ta sẽ phải phi nước đại - viên Trung úy nói. Cậu nghĩ trời có mưa không, Trung sĩ Lituma?

- Tôi không nghĩ vậy, thưa Trung úy. Trời rất quang.

- Ông không thể đi mà không có tôi! - gã Jamaica rít lên hết cỡ.

Bà Merceditas bắt đầu cười lớn, ôm bụng.

- Đi - viên Trung úy nói.

- Trung úy! - gã Jamaica hét lên. Trung úy, làm ơn!

Các con ngựa chậm rãi bước đi. Gã Jamaica nhìn theo họ, choáng váng. Ánh đèn chiếu sáng khuôn mặt hốc hác của hắn. Bà Merceditas vẫn tiếp tục cười sằng sặc. Bỗng nhiên bà ngừng lại. Bà đưa tay lên miệng làm thành một chiếc tù và.

- Numa! - bà hét lên - Chủ nhật mẹ sẽ mang trái cây thăm con.

Rồi bà lại cười lớn. Trong rừng, tiếng sột soạt của lá khô và cành gẫy reo lên. ■

Nguyễn Huy Hoàng (dịch)