Lamine Yamal dưới lăng kính khoa học

Đừng ngạc nhiên nếu vài tháng tới, cậu bé 18 tuổi Yamal bước lên nhận giải Quả bóng vàng, cho hành trình phi thường tuổi 17 của cậu (Yamal sinh tháng 7-2007).

Tuổi 17 vô tiền khoáng hậu

Hãy thử liệt kê những chuyện phi thường mà Yamal làm được khi chưa đón sinh nhật lần thứ 18. Ở Euro 2024, anh lần lượt làm khổ hàng thủ của Croatia, Ý, Đức, trước khi ghi một siêu phẩm vào lưới tuyển Pháp. Đó là 4 cái tên trong nhóm những đội tuyển bóng đá hùng mạnh nhất thế giới.

Kết thúc Euro 2024, Yamal trở về Barca, và bắt đầu lập nên một danh sách nạn nhân như sau: Monaco, Villarreal, Sevilla, Bayern Munich, Real Madrid (lần thứ nhất), Dortmund, Real Madrid (lần thứ hai), Valencia, Atalanta, Atletico Madrid, Sociedad, Dortmund, Real Madrid (lần thứ ba), Inter Milan, và... Real Madrid (lần thứ tư).

Đó là danh sách các đội bóng lớn mà Yamal đã trực tiếp làm tung lưới (ghi bàn hoặc kiến tạo) ở mùa giải này, riêng Real Madrid đến 4 lần và Atletico Madrid 3 lần. Một trận đấu nữa định nghĩa sự dị biệt của Yamal là khi Barca đụng độ Inter ở lượt về bán kết Champions League. Anh không trực tiếp đóng góp bàn nào, còn Barca thua 3-4 chung cuộc sau khi trải qua hiệp phụ.

Nhưng kể cả như vậy, Yamal vẫn nhận điểm số cao áp đảo sau trận (8,7 điểm, theo Sofascore), khi thực hiện tổng cộng 14 pha qua người thành công, tạo ra trên dưới 10 cơ hội ăn bàn rõ nét cho đồng đội. Tất nhiên, bóng đá là vậy. Không phải lúc nào chơi hay cũng thắng và ghi được nhiều bàn. Nhưng đó là trận đấu định nghĩa sự dị biệt của Yamal. Một cậu bé 17 tuổi khiến các hậu vệ Ý trứ danh (Inter Milan có đến 3 hậu vệ người Ý) phải run rẩy.

Messi và Ronaldo đều có thể làm được điều đó, nhưng là khi họ đã qua tuổi 20. Ronaldo "béo" hiện nắm giữ kỷ lục đoạt Quả bóng vàng ở độ tuổi trẻ nhất: 21 tuổi 95 ngày. Còn Yamal có thể phá vỡ kỷ lục đó đến hơn 3 năm.

Sức bật của Ronaldo, tốc độ của Mbappe, hình thể khổng lồ của Haaland và đôi chân thiên tài của Messi là những chủ đề khiến làng bóng đá phải tìm tòi. Giờ đây, danh sách đó bổ sung một chủ đề mới: độ tuổi phi thường của Yamal. Làm sao một cậu bé 17 tuổi có thể làm tất cả những điều kể trên?

Một năm qua, đã có rất nhiều nhà báo bóng đá tìm đến La Masia để dò hỏi về quá khứ của Yamal. Với một ngôi sao tầm cỡ như vậy, tiểu sử là không thể giấu giếm, và cũng chẳng có gì giấu giếm. Yamal có cha người Morocco, mẹ người Guinea và sinh trưởng tại xứ Catalonia. Năm lên 6 tuổi, anh đã được tuyển trạch viên của La Masia phát hiện.

Những gì sau đó mới thực sự đáng nói. Hệ thống đào tạo của La Masia xếp Yamal vào nhóm thiên tài như Messi và Iniesta trước đây, để rồi đẩy nhanh tiến độ đưa anh lên đội một. Khi Yamal ra mắt đội một Barca, anh mới 15 tuổi 9 tháng, vượt xa tất cả những kỷ lục về độ tuổi được thiết lập trước đó.

Ai là người quyết định? Chẳng ai đứng ra nhận công cả. La Masia không phải một mảnh đất cằn cỗi để rồi thi thoảng khi tìm được thứ hạt giống quý giá nào đó, người ta sẽ lập tức nhớ đến người đầu tiên tìm ra nó. 

La Masia là một hệ thống, và có lẽ là hệ thống đào tạo hoàn hảo nhất thế giới. Làng bóng đá sẽ nhớ đến Xavi như vị HLV trưởng quyết định sử dụng cậu nhóc 15 tuổi ở đội một, nhưng đó cũng chỉ là kết quả của một hệ thống.

Oscar Lopez, thầy cũ của Yamal ở đội U19 Barca, thừa nhận toàn bộ La Masia đều bất ngờ về tài năng của Yamal. Từ độ tuổi 14, cậu bé gốc Morocco đã cạnh tranh với những đồng đội hơn mình 4-5 tuổi. 

Ban giám đốc La Masia đã có nhiều cuộc họp để đẩy nhanh tiến độ cho Yamal. La Masia tất nhiên nắm phần lớn công trạng đào tạo nên một Yamal thiên tài, nhưng không thể nào phủ nhận yếu tố thiên phú.

Những gì trời phú cho Yamal

Thế nào là thiên phú? Đây chính là vấn đề khiến giới khoa học hào hứng tìm đến Yamal, bởi câu trả lời sẽ nằm ngoài các buổi tập kín đáo của La Masia. Chuyên trang Football Analyst đặt vấn đề: trọng tâm thấp.

Làng bóng đá không xa lạ với những cầu thủ thiên tài có trọng tâm thấp, từ Maradona đến Messi. Điểm chung của họ là không lấy gì làm cao ráo (từ 1,7m trở xuống). Nhưng Yamal cao đến 1,8m, và có thể sẽ còn cao nữa. 

Nhưng anh vẫn được xếp vào nhóm trọng tâm thấp, với tỉ lệ trọng tâm cơ thể (tính từ mặt đất) chỉ vào khoảng 51-52% chiều cao. Con số này gần tương đương mức 50,2% của Messi, và kém xa Mbappe (55%, nhóm bình thường) hay Ronaldo (59,1%, nhóm cao).

Một cầu thủ khá cao (so với vị trí tiền đạo cánh) lại sở hữu trọng tâm thấp. Đó là điểm dị biệt đầu tiên tạo tiền đề cho một Yamal khác thường.

Yếu tố thiên phú tiếp theo là vấn đề tâm lý, qua lời của một nhóm chuyên gia thần kinh học. Tiến sĩ Pedro Gonzalez của Đại học Madrid (Tây Ban Nha) nhận định: "Tôi sẽ xếp Lamine Yamal vào nhóm vận động viên "kiểu mẫu thần kinh vận động" ("neuro-athlete prototype"), tức những người có sự kết nối thần kinh tối ưu giữa mắt, não và hệ vận động". Cầu thủ bóng đá gần nhất được giới thần kinh học xếp vào nhóm này chính là Messi.

Giải thích một cách dễ hiểu, sự kết nối thần kinh tối ưu giữa mắt, não và hệ vận động giúp Messi phản xạ cực nhanh với tất cả diễn biến trên sân bóng. 

Đó có thể là một khoảnh khắc hớ hênh của hậu vệ đối thủ để rồi bị Messi vặn sườn, hay một khoảng không gian hở ra cực nhỏ để anh rót trái bóng vào. Mắt Messi thấy, não Messi ra lệnh, và chân Messi thi triển. Tất cả có thể chỉ trong tích tắc.

Một cái tên tuy rất lừng lẫy nữa, nhưng ít người biết cũng thuộc dạng "kiểu mẫu thần kinh vận động", chính là Lý Tiểu Long. Cú đấm một thốn (nhất thốn quyền) của huyền thoại võ thuật này từng là chủ đề khiến giới thần kinh học rất hào hứng. Các chuyên gia kết luận rằng Lý Tiểu Long có sự kết nối thần kinh giữa các bộ phận cơ thể tối ưu đến khó tin.

Tương tự, những gì Yamal làm được ở thời điểm này cần được lý giải ở góc độ thần kinh học. Một cầu thủ 17 tuổi sẽ có lợi thế về sức trẻ, tốc độ, nhưng bóng đá là một cuộc chơi phức tạp hơn sức lực và tốc độ rất nhiều. 

Việc Yamal xử lý trái bóng nhanh, chuẩn xác và hiểm hóc tới mức khiến hàng loạt hậu vệ hàng đầu thế giới đều phải bất lực thực sự là một hiện tượng. Việc anh có hệ thống kết nối thần kinh tối ưu là lời giải thích phù hợp.

Cũng đừng quên Yamal mới 17 tuổi. Anh còn có thể cao hơn, nhanh hơn, mạnh mẽ hơn nữa trong vài năm tới. Có lẽ đâu đó lúc này trong phòng nghiên cứu của hệ thống bóng đá Real Madrid, các chuyên gia đang vò đầu bứt tai tìm lời giải cho cậu bé thiên tài đối thủ.■