Nếu ông Zelensky ra đi

Ngày 2-3, trả lời Reuters, ông Mike Waltz, cố vấn an ninh quốc gia của Tổng thống Mỹ Donald Trump, cho biết Hoa Kỳ cần một nhà lãnh đạo Ukraine sẵn sàng đảm bảo hòa bình lâu dài với Nga, nhưng không có niềm tin rằng Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã sẵn sàng làm như vậy. 

Khi được hỏi liệu Trump có muốn Zelensky từ chức hay không, Waltz trả lời trên CNN: "Chúng ta cần một nhà lãnh đạo có thể đàm phán với chúng ta, cuối cùng là đàm phán với người Nga và chấm dứt cuộc chiến này".

"Nếu rõ ràng là động cơ cá nhân hoặc chính trị của Tổng thống Zelensky trái ngược với mong muốn chấm dứt chiến sự ở đất nước ông thì tôi nghĩ chúng ta sẽ gặp vấn đề thực sự", Waltz nói thêm. Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson cũng cho rằng Ukraine có thể cần một nhà lãnh đạo khác nếu Zelensky không đáp ứng các yêu cầu của Hoa Kỳ, trong một trả lời trên đài NBC.

Ông Zelensky có sẵn sàng ra đi?

Ngày 26-2, đại biểu Quốc hội Ukraine Oleksandr Dubinsky trong bài viết trên Telegram: "Ai thay thế Zelensky và bảo đảm hòa bình cho Ukraine?" đã nói: Tuyên bố của ông Zelensky về việc ông sẵn sàng từ chức vì hòa bình "chỉ là chiêu trò quan hệ công chúng". 

Dubinsky giải thích: Nhà lãnh đạo Ukraine đưa ra tuyên bố trên trong bối cảnh ông bị Trump chỉ trích. Khi đó, Zelensky nêu hai điều kiện để từ chức: (1) hòa bình ở Ukraine, (2) tư cách thành viên NATO. Rõ ràng bối cảnh chính trị hiện nay hoàn toàn không đáp ứng hai tiêu chí này. 

Chưa kể với sự ủng hộ mạnh mẽ của các nước châu Âu sau cuộc khẩu chiến với ông Trump và người phó của ông JD Vance ở phòng Bầu dục, ông Zelensky khó mà tính chuyện ra đi.

Tuy nhiên, trong nước, đại biểu Dubinsky không đánh giá cao viễn cảnh của ông Zelensky khi nhắc nghị quyết của Quốc hội Ukraine về việc gia hạn quyền hạn tổng thống cho ông Zelensky "cho đến khi tổng thống Ukraine mới đắc cử nhậm chức" đã thất bại trong lần bỏ phiếu đầu tiên ngày 24-2: chỉ có 218 đại biểu ủng hộ nghị quyết, trong khi cần 226. Nghị quyết chỉ được thông qua trong lần bỏ phiếu thứ hai vào 25-2, với 268 phiếu.

Cổng thông tin Ukraine Strana.news ngày 2-3 cũng khẳng định: Rõ ràng là ông Zelensky không có ý định ra đi. 

"Trong nước, sau hơn ba năm chiến tranh, ông đã thắt chặt kiểm soát, loại bỏ hiệu quả sự cạnh tranh chính trị thực sự và nắm quyền kiểm soát các phương tiện truyền thông chính thống. Hoạt động phản đối của phe đối lập (ví dụ như biểu tình đường phố) đã bị đàn áp. Bất kỳ nỗ lực nào nhằm tổ chức các cuộc biểu tình đều bị coi là có lợi cho kẻ thù". 

Theo cổng thông tin này, "lực lượng duy nhất có thể lật đổ Zelensky khỏi quyền lực chính là quân đội. Nhưng ngay cả ở đó, vẫn chưa có dấu hiệu nào cho thấy có cuộc nổi loạn nào".

Tất nhiên, điều này không có nghĩa là không có sự bất mãn trong xã hội với Zelensky. Các cuộc khảo sát xã hội cho thấy nếu có bầu cử, Zelensky rất có thể sẽ thua. Trung tâm Socis của Ukraine nhân ba năm chiến sự Ukraine đã công bố dữ liệu thăm dò xã hội học về bầu cử tổng thống. 

Kết quả là ông Zelensky hầu như không có cơ hội nào so với ông Valerii Zaluzhnyi. Ở vòng đầu tiên, cựu tổng tư lệnh lực lượng vũ trang Ukraine sẽ giành được 27,2% so với 15,9 % của Zelensky. Và vòng hai, Zaluzhnyi giành được 3/4 số phiếu. 

Đồng thời, mức độ tin tưởng của Zaluzhnyi cao gần gấp đôi so với Zelensky - 73% so với 39%. Ngay cả người đứng đầu Tổng cục Tình báo Kyrylo Budanov cũng được tin tưởng nhiều hơn so với Zelensky: 51%.

Những gương mặt khác

Giữa tháng 2. Trong khi châu Âu chấn động vì diễn đàn Munich thì tại Ukraine, Hội đồng An ninh và quốc phòng quốc gia (NSDC) lặng lẽ áp đặt lệnh trừng phạt đối với cựu tổng thống, đại biểu của Đảng Đoàn kết châu Âu Petro Poroshenko, đồng sở hữu tập đoàn Privat Igor Kolomoisky và Gennady Bogolyubov, chủ sở hữu tập đoàn tài chính và tín dụng Konstantin Zhevago, và cựu đại biểu Quốc hội Viktor Medvedchuk. 

Theo đó, họ bị hạn chế nghiêm ngặt hoạt động kinh tế và pháp lý, thậm chí là di chuyển trong nước, phong tỏa tài sản, tước quyền hưởng các giải thưởng của nhà nước...

Các lệnh trừng phạt này thu hút sự chú ý vì chúng ảnh hưởng tới Poroshenko và Medvedchuk, hai nhân vật được coi là ứng viên tổng thống tiềm năng. 

Theo Strana.news, mục tiêu sâu xa của lệnh trừng phạt là giảm thiểu ảnh hưởng về chính trị, truyền thông và kinh tế của các nhân vật này, tính đến khả năng kết thúc chiến tranh và các cuộc bầu cử sau đó. 

Tuy Poroshenko "không có khả năng gây ra đe dọa lớn với Zelensky", nhưng vẫn là người có cơ sở hạ tầng chính trị và phương tiện truyền thông lớn của riêng mình, bao gồm hai kênh truyền hình, mạng lưới blogger và influencer, để xây dựng một phe phái trong quốc hội và nhiều hội đồng địa phương. 

Nếu không tự tranh cử, Poroshenko có thể cung cấp cơ sở hạ tầng này cho bất kỳ đối thủ nào của Zelensky, như Zaluzhny", theo Strana.news.

Theo Cơ quan An ninh Ukraine (SBU), Poroshenko và Medvedchuk trước đó đã bị "nghi ngờ phản quốc, hỗ trợ hoạt động của một tổ chức khủng bố và vi phạm các điều khoản khác của bộ luật hình sự Ukraine". 

Theo điều tra, khi còn làm tổng thống, Poroshenko "đã khiến năng lượng Ukraine phụ thuộc vào Nga", SBU cho biết trong một tuyên bố. Poroshenko gọi kết luận này là "vi hiến và có động cơ chính trị". 

Ông viết trên tài khoản Telegram của mình là ông Zelensky "hoàn toàn phớt lờ các vấn đề của quân đội trong ba năm đầu nhiệm kỳ tổng thống" và "đã không tự mình chuẩn bị cho chiến tranh, không chuẩn bị cho quân đội và đất nước, che giấu thông tin liên quan đến sự an toàn của mọi người và mọi thứ với người dân".

Theo Poroshenko, Zelensky "chịu trách nhiệm về nạn tham nhũng trong thời chiến, trong điều kiện quân đội không đủ tiềm lực quan trọng để chiến đấu". Vì vậy, "ông ta tìm người để đổ lỗi cho những sai lầm bi thảm của mình". 

Poroshenko tuyên bố "ở sâu trong hậu phương, một số ít người nắm quyền lực, sống ký sinh trên thiết quân luật, đang xây dựng một chế độ chính trị độc tài ở Ukraine…".

Vài ngày trước, Tổng thống Nga Vladimir Putin, trong bối cảnh tuyên bố của Trump về tỉ lệ ủng hộ Zelensky chỉ 4%, đã nói về ứng cử viên Zaluzhnyi. Putin tuyên bố tín nhiệm của ông này cao gấp đôi so với Zelensky. Một số chuyên gia đánh giá tuyên bố này ám chỉ Nga sẽ không phản đối nếu Zelensky bị Zaluzhnyi thay thế.

Khi còn là tổng tư lệnh, Zaluzhnyi đã có những bất đồng với Zelensky. Văn phòng của Zelensky cho rằng Zaluzhnyi có tham vọng chính trị, trong khi tỉ lệ ủng hộ ông Zelensky giảm nhanh chóng thì mức độ nổi tiếng của vị tướng Zaluzhnyi ngày càng tăng, một lý do quan trọng khiến ông bị sa thải và "trục xuất" khỏi Kiev, đến làm đại sứ ở Anh. 

Không giống Zelensky, Zaluzhnyi không đưa ra những tuyên bố chính trị lớn tiếng, không từ chối đối thoại và xúc phạm Nga. Do đó, có thể giả định nếu phải lựa chọn giữa "hai điều xấu" thì Zaluzhnyi sẽ được Kremlin ưa chuộng hơn.

Trước đó, ông Trump đã đề xuất kịch bản cho Ukraine: đầu tiên là tuyên bố ngừng bắn, sau đó tổ chức bầu cử và thứ ba là ký thỏa thuận hòa bình cuối cùng với tổng thống mới. 

Bất chấp cuộc cãi cọ được truyền hình trực tiếp toàn thế giới ngày 28-2, vị thế chính trị trong nước của Zelensky vẫn có vẻ khá vững chắc. Nhưng từ bên ngoài, cuộc tranh cãi ở Nhà Trắng tạo ra nhiều rắc rối cho tổng thống Ukraine.

Vấn đề nguy hiểm nhất với ông có khi không phải là đối phó với Trump, mà chính ở những thế lực vẫn liên tục ủng hộ và bảo trợ ông đến tận bây giờ. 

Châu Âu, đồng minh còn lại của Zelensky hiện nay, có ba lựa chọn: (1) đồng ý với các điều kiện chấm dứt chiến tranh ở Ukraine mà Trump sẽ đề xuất (và rất có thể sẽ không có sự đảm bảo an ninh nào từ Hoa Kỳ); (2) cùng Zelensky đối đầu với Trump, kèm theo nguy cơ Hoa Kỳ sẽ hoàn toàn ngừng hỗ trợ Ukraine và có thể là cả châu Âu, khiến họ đơn độc trước Putin (một kịch bản rất tồi tệ với châu Âu); và (3) bằng cách nào đó giải quyết "vấn đề Zelensky".

Những tuyên bố công khai của các chính trị gia châu Âu tạo ấn tượng rằng châu Âu rõ ràng đã đi theo con đường thứ hai. Nhưng trên thực tế, vẫn chưa thể loại trừ bất kỳ phương án nào. Đối với Zelensky, tình hình hiện tại rất nguy hiểm đối với ông, khi ranh giới bạn thù dần trở nên mờ nhạt.■