Khám sức khỏe định kỳ cho toàn dân: Dân khỏe mạnh, Nhà nước đỡ áp lực

Dự thảo nghị quyết của Bộ Chính trị về đột phá chăm sóc sức khỏe nhân dân đặt mục tiêu mỗi người dân được khám sức khỏe định kỳ hoặc khám sàng lọc miễn phí mỗi năm một lần từ năm 2026.

Dân được chữa bệnh, nhà nước vạch chiến lược

Từ năm 2024, chính quyền TP.HCM đặt kế hoạch chi gần 150 tỉ đồng/năm để khám sức khỏe miễn phí cho hơn 1 triệu người dân từ 60 tuổi trở lên.

Ở phường Phước Long A (TP Thủ Đức cũ - nay là điểm Trạm y tế phường Phước Long), nhân viên y tế của trạm y tế phân công nhau đến tận nhà dân, đem theo dụng cụ y tế, thuốc để khám bệnh, lấy mẫu xét nghiệm, tư vấn về cách điều trị, chế độ ăn uống và cấp thuốc cho các cụ lớn tuổi.

Theo Sở Y tế TP.HCM, từ đầu năm 2024 đến tháng 7-2025, hệ thống y tế TP.HCM đã khám sức khỏe cho hơn 500.000 người cao tuổi (trên tổng số hơn 1 triệu người). Kết quả từ các đợt khám sức khỏe cho thấy có 61,6% người cao tuổi bị tăng huyết áp, gần 26% người bị mắc và nghi ngờ đái tháo đường, 17,6% người được thăm khám có dấu hiệu tiền suy yếu…

Theo ông Tăng Chí Thượng, giám đốc Sở Y tế TP.HCM, các dữ liệu sức khỏe qua khám sức khỏe người cao tuổi giúp sở "vẽ" được mô hình bệnh tật của người cao tuổi để từ đó đưa ra nhiều giải pháp cải thiện khỏe người dân. 

Qua đợt khám sức khỏe năm 2024 và nửa năm 2025, dữ liệu cho thấy có nhiều người cao tuổi trên địa bàn TP.HCM mắc bệnh mãn tính không lây. Sở Y tế kiến nghị mở rộng danh mục thuốc khám chữa bệnh bảo hiểm y tế tại các trạm y tế, nhất là thuốc điều trị ngoại trú cho các bệnh không lây nhiễm (đái tháo đường, bệnh tim mạch, bệnh phổi mạn tính, ung thư).

Theo ông Thượng, đến năm 2025, các trạm y tế đã có đầy đủ thuốc huyết áp và đái tháo đường. Sở đang mở rộng số trạm y tế có "Gói can thiệp thiết yếu về bệnh không lây nhiễm trong chăm sóc sức khỏe ban đầu" của WHO với các bệnh tăng huyết áp, đái tháo đường. Năm nay, ngành y tế đặt mục tiêu có ít nhất 50% người bệnh tăng huyết áp và đái tháo đường mới phát hiện được quản lý điều trị tại trạm y tế.

Ông Bùi Hùng Mạnh, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP.HCM, cho biết việc khám sức khỏe định kỳ giúp tầm soát và phát hiện sớm các bệnh phổ biến ở người cao tuổi như tăng huyết áp, đái tháo đường, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, hen phế quản, ung thư, trầm cảm và các rối loạn sức khỏe tâm thần, giúp đưa ra biện pháp điều trị kịp thời và hiệu quả, giảm nguy cơ biến chứng nghiêm trọng.

1 đồng phòng bệnh giảm 1.000 đồng chữa bệnh

Nói về việc triển khai khám sức khỏe định kỳ toàn dân từ năm 2026, giám đốc Bệnh viện Bạch Mai Đào Xuân Cơ hy vọng "sẽ giúp cơ quan quản lý nhà nước có dữ liệu chung về tình trạng sức khỏe của người dân, bệnh lý lứa tuổi…, từ đó có biện pháp phòng bệnh hiệu quả, xây dựng chính sách, khuyến cáo chế độ dinh dưỡng, luyện tập. Đầu tư 1 đồng cho phòng bệnh sẽ giảm 1.000 đồng chữa bệnh".

Tuy nhiên, theo ông Cơ, để thực hiện chủ trương này, nên tận dụng mọi nguồn lực hiện có từ các tổ chức xã hội, các cơ quan, doanh nghiệp, bảo hiểm, địa phương… Nhiều cơ quan, doanh nghiệp trước đây vẫn chi cho khám sức khỏe người dân nay tiếp tục phần chi trả này, ngân sách nhà nước và các tổ chức xã hội hỗ trợ cho người nghèo. Hệ thống bệnh viện hiện có có thể triển khai việc thăm khám, xét nghiệm, chụp chiếu cho toàn dân.

Hiện tại tuổi thọ bình quân người Việt đã ở mức xấp xỉ 74, nhưng tuổi khỏe mạnh chỉ hơn 65 tuổi. Như vậy, mỗi người có trung bình 9 năm sống chung với bệnh tật, có người có tới 2-3 bệnh hoặc hơn. Tăng tuổi thọ bình quân là đồng thời tăng tuổi thọ khỏe mạnh, bắt đầu từ chăm sóc sức khỏe chủ động, khám sức khỏe định kỳ từ năm 2026.

Huy động y tế tư nhân tham gia

Theo Bảo hiểm xã hội Việt Nam, năm 2024 cả nước có 186,2 triệu lượt người khám chữa bệnh bảo hiểm y tế (BHYT), tăng hơn 12,2 triệu lượt người so với năm 2023, với số tiền đề nghị thanh toán là 142.985 tỉ đồng. 

Đó là chưa kể số khám chữa bệnh theo yêu cầu, tự chuyển tuyến và không được thanh toán BHYT. Do đó, hệ thống khám chữa bệnh công lập (đặc biệt là tuyến tỉnh và trung ương) luôn trong tình trạng quá tải. Nhiều bệnh viện phải mở khám đến 21h, khám cả thứ bảy, chủ nhật.

Triển khai khám sức khỏe định kỳ, khám sàng lọc theo chuyên khoa cho toàn dân sẽ là khối lượng công việc khổng lồ gây áp lực lên hệ thống y tế, Bộ Y tế và các địa phương sẽ phải tính toán hình thức tổ chức triển khai. 

Một ví dụ có thể học hỏi như TP.HCM đang huy động các trạm y tế xã phường khám sức khỏe định kỳ cho người cao tuổi, hoặc huy động các bệnh viện, phòng khám tư nhân - hiện đã phát triển khá mạnh, vào hoạt động này. (Số bệnh viện tư chiếm 24% tổng số bệnh viện cả nước (số liệu năm 2024).

Cho đến nay Việt Nam chưa có dữ liệu sức khỏe toàn dân, các dữ liệu về số ca mắc tiểu đường, ung thư, phổi tắc nghẽn mãn tính, hen... đều là dữ liệu ước tính dựa trên số bệnh nhân ghi nhận được hoặc ước tính dựa trên các khảo sát quy mô vừa phải. 

Nếu có dữ liệu toàn dân, với các con số chính xác về số ca mắc từng bệnh lý, bệnh lý hay gặp, bệnh lý đặc trưng vùng miền, nhóm dân cư, độ tuổi..., các nhà hoạch định chính sách y tế sẽ có dữ liệu để triển khai dự phòng, điều trị, truyền thông phòng bệnh đúng "đối tượng đích" và hiệu quả sẽ cao hơn rất nhiều.

Cứ đến sinh nhật là đi khám sức khỏe miễn phí

Hồi tháng 2, Bộ Y tế Indonesia chính thức khởi động chương trình khám sức khỏe miễn phí (Cek Kesehatan Gratis, CKG) cho toàn dân nhằm ngăn ngừa tử vong sớm. Theo Reuters, mọi công dân Indonesia sẽ được khám sức khỏe miễn phí trong vòng 30 ngày tính từ sinh nhật của mình.

Gói khám (không bắt buộc) bao gồm kiểm tra huyết áp, lượng đường trong máu, cholesterol, chỉ số khối cơ thể và phát hiện sớm các bệnh mạn tính như bệnh tim, đột quỵ, ung thư, bệnh lao và các rối loạn sức khỏe tâm thần như trầm cảm và lo âu. Chương trình, với kinh phí lên đến 3.000 tỉ rupiah (tương đương 183,54 triệu USD), ban đầu sẽ ưu tiên trẻ dưới 6 tuổi và người trưởng thành từ 18 tuổi trở lên.

Sau gần nửa năm triển khai, đã có một số đánh giá ban đầu. Tại buổi họp báo về tình hình ngân sách nhà nước tháng 5, Thứ trưởng Tài chính Suahasil Nazara cho biết Bộ Tài chính ghi nhận nhóm tuổi từ 25 - 59 là đối tượng sử dụng CKG nhiều nhất. Đây là nhóm trong độ tuổi lao động - lực lượng then chốt cho tăng trưởng kinh tế quốc gia - và cần được chăm sóc sức khỏe toàn diện.

Tính đến thời điểm đó, chương trình CKG đã được triển khai tại 9.346 trung tâm y tế cộng đồng trên toàn quốc, với hơn 4,26 triệu người đăng ký tham gia khám miễn phí, theo báo tài chính Kontan (Indonesia). Ông Nazara hy vọng người dân sẽ chủ động sử dụng CKG để bảo vệ sức khỏe. Theo các chuyên gia kinh tế, CKG là chương trình có tiềm năng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Việc giảm bớt gánh nặng chi phí y tế giúp người dân có điều kiện chi tiêu cho các nhu cầu khác.

Trong khi đó, mới tuần này (22-7), cổng thông tin điện tử Harian Jogja cho biết tại huyện Bantul, thành phố Yogyakarta, người dân vẫn chưa thật sự mặn mà với CKG. Theo một quan chức sức khỏe cộng đồng của huyện, nguyên nhân chính là do nhiều người dân lo ngại bị phát hiện bệnh tật, dẫn đến e dè khi tiếp cận chương trình. Ngoài ra, một số người hiểu nhầm CKG chỉ là xét nghiệm đường huyết hay cholesterol, trong khi điều quan trọng nhất là bước sàng lọc ban đầu qua bảng hỏi.

Chính phủ Indonesia liên tục cho thấy quyết tâm cải thiện dịch vụ y tế. Trước thềm năm học mới 2025 - 2026, Bộ Y tế công bố triển khai chương trình CKG dành cho toàn bộ học sinh từ tiểu học đến trung học trên khắp cả nước.

Theo cổng thông tin Infopublik.id, chương trình dự kiến bắt đầu từ tháng 8-2025, với quy mô lên tới 53,8 triệu học sinh tại hơn 282.000 cơ sở giáo dục gồm trường tiểu học, trung học cơ sở, trung học phổ thông, trường nội trú, trường dân lập và các cơ sở giáo dục đặc biệt. Mỗi học sinh sẽ được khám sức khỏe toàn diện ngay tại trường, do các nhân viên y tế chuyên môn thực hiện, không mất phí và không ảnh hưởng đến việc học tập. Các nội dung khám được thiết kế phù hợp với độ tuổi và nhu cầu sức khỏe của từng cấp lớp.

YÊN LAM