Đã năm ngày trôi qua từ khi Mỹ trút bom và tên lửa xuống các cơ sở hạt nhân của Iran nhưng thiệt hại thật sự Tehran phải hứng chịu vẫn bị che giấu sau tấm màn của những mưu đồ chính trị.

Liên tục thay đổi quan điểm

Rạng sáng 22-6 (giờ Iran), quân đội Mỹ thực hiện cuộc không kích quy mô lớn nhắm vào ba cơ sở hạt nhân Iran là Fordow, Natanz và Isfahan.

Ngay lập tức, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã tự hào thông báo trên mạng xã hội rằng Washington đã "xóa sổ hoàn toàn" các cơ sở làm giàu hạt nhân quan trọng của Iran.

Trong cuộc họp báo tại Lầu Năm Góc vài giờ sau đó, Chủ tịch Hội đồng tham mưu trưởng liên quân Mỹ Dan Caine cũng khẳng định ba cơ sở trên "đều chịu thiệt hại và phá hủy cực kỳ nghiêm trọng". Tuy nhiên ông Caine nhấn mạnh các báo cáo vẫn trong giai đoạn sơ bộ và cần thêm thời gian đánh giá đầy đủ và chính xác.

Ở chiều ngược lại, ngay sau cuộc tấn công, Chính phủ Iran lên tiếng khẳng định phần ngầm của cơ sở Fordow "không hư hại đến mức không thể phục hồi".

Tua nhanh đến ngày 24-6, sau khi Israel và Iran đạt thỏa thuận ngừng bắn, Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian tự hào tuyên bố Tel Aviv "thất bại trong việc hướng đến mục tiêu nham hiểm là phá hủy cơ sở vật chất và xóa bỏ chuyên môn hạt nhân" của Tehran.

Cùng lúc, trong nội bộ Washington bắt đầu xuất hiện thông tin mâu thuẫn với phát biểu của ông Trump.

Báo cáo sơ bộ của Cơ quan Tình báo thuộc Bộ Quốc phòng Mỹ (DIA) bị rò rỉ, trong đó đánh giá chiến dịch "Búa đêm" chỉ làm chậm chương trình hạt nhân Iran "từ ba đến sáu tháng", chứ không "phá hủy hoàn toàn".

Báo chí Mỹ đồng loạt đưa tin về báo cáo này, đặt dấu hỏi lên các tuyên bố chiến thắng của ông Trump. Áp lực truyền thông nhanh chóng chọc giận tổng thống Mỹ.

Ngày 25-6 ở Thượng đỉnh NATO tại Hà Lan, ông khẳng định báo cáo bị rò rỉ "chưa đủ để kết luận và còn quá sớm", trước khi nhấn mạnh niềm tin rằng bom đạn Mỹ đã "xóa sổ" chương trình hạt nhân Iran.

Liền sau đó, giám đốc Tình báo quốc gia Mỹ Tulsi Gabbard và giám đốc Cơ quan Tình báo trung ương (CIA) John Ratcliffe đều thông báo có "thông tin tình báo mới" ủng hộ quan điểm các cơ sở hạt nhân của Iran đã "bị phá hủy".

Bà Gabbard nhấn mạnh thêm: "Nếu Iran chọn xây dựng lại, họ sẽ phải làm điều đó với cả ba cơ sở và có thể mất nhiều năm". Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth, thủ trưởng cơ quan soạn thảo bản báo cáo bị rò rỉ, cũng lên tiếng bác bỏ tin Iran chỉ thiệt hại nhẹ.

Ngày 25-6, Ủy ban Năng lượng nguyên tử Israel khẳng định cuộc không kích của Mỹ đã khiến cơ sở Fordow rơi vào trạng thái "không thể vận hành".

Tổ chức này một lần nữa đánh giá chiến dịch quân sự của Mỹ và Israel đã "làm chậm khả năng phát triển vũ khí hạt nhân của Iran trong nhiều năm".

Giữa lúc phương Tây đang tranh cãi nhau về thiệt hại, đêm 25-6 người phát ngôn Bộ Ngoại giao Iran Esmail Baghaei bất ngờ xác nhận thiệt hại của cuộc tấn công của Mỹ "rất nghiêm trọng". Ông Baghaei khẳng định: "Các cơ sở hạt nhân của chúng tôi đã bị tàn phá nặng nề. Đó là điều chắc chắn".

Tuy nhiên chỉ nửa ngày sau, Đại giáo chủ Iran Ali Khamenei đã xuất hiện trên truyền hình quốc gia và khẳng định bom đạn Mỹ không làm được gì đáng kể.

Ông Khamenei khẳng định: "Họ tấn công các cơ sở hạt nhân của chúng ta, một động thái đương nhiên đáng bị truy tố hình sự tại tòa án quốc tế. Nhưng họ đã không gây ra thiệt hại nào đáng kể. Ông Trump phóng đại bất thường các sự kiện và lần này ông ấy cũng cần phóng đại".

Thật giả vẫn bất phân

Thực chất việc những báo cáo tình báo thực hiện ở các thời điểm khác nhau hoặc bởi các đơn vị khác nhau đưa ra kết luận trái ngược nhau không phải điều hiếm.

Bản thân ông Hegseth cũng đã nhấn mạnh báo cáo của DIA chỉ được xếp loại tin cậy "thấp" vì nó dựa trên thông tin tình báo 24 giờ sau cuộc tấn công, vốn không đầy đủ và thiếu xác thực.

Việc đánh giá chính xác thiệt hại phía Iran gánh chịu cũng không hề đơn giản khi chỉ giới chức Iran mới có thể trực tiếp tiếp cận các cơ sở trên.

Chính ông Hegseth đã nhấn mạnh bằng chứng về sự phá hủy năng lực hạt nhân Iran "đang bị chôn vùi trong lòng núi".

Các nhà phân tích tình báo buộc phải phụ thuộc vào hình ảnh vệ tinh, nghe lén và thông tin tình báo được đồng minh chia sẻ để đưa ra phỏng đoán.

Không loại trừ khả năng việc xuất hiện nhiều thông tin thiệt hại trái ngược nhau xuất phát từ các mưu đồ chính trị.

Một "thuyết âm mưu" thịnh hành cho rằng ông Trump trước áp lực chứng minh quyết định can thiệp quân sự là đúng đắn đã vội vã đưa ra kết luận về sự "xóa sổ hoàn toàn".

Ông cũng bị nghi đã tạo áp lực chính trị lên lãnh đạo cộng đồng tình báo Mỹ, buộc họ đưa ra đánh giá phù hợp với quan điểm của Nhà Trắng.

Chính Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio đã công khai khẳng định việc báo cáo của DIA bị rò rỉ là động thái "có nguồn cơn chính trị".

Một giả thuyết được giới quan sát nhắc đến nhiều là có thế lực muốn "dìm" thành quả quân sự của Mỹ tại Iran để thôi thúc Washington xé bỏ lệnh ngừng bắn và quay lại tấn công Iran nhằm "hoàn thành công việc".

Bản thân việc nhận hay chối bị thiệt hại nặng đều có mặt lợi và hại riêng với Iran. Một mặt, giới lãnh đạo nước này muốn phát đi thông điệp chiến thắng để thể hiện vị thế nước lớn, thổi bùng tinh thần dân tộc và củng cố sự ủng hộ của người dân với chính phủ.

Mặt khác khi khói lửa đã tàn, Tehran hướng đến mục tiêu lâu dài hơn: duy trì lệnh ngừng bắn lâu nhất có thể. Nhiều khả năng quốc gia Trung Đông này lo ngại nếu cứ tuyên bố mình không chịu thiệt hại, Mỹ có thể sẽ tìm được cớ để một lần nữa tấn công nước này.

Những toan tính đan xen cùng thực tế khách quan tại Iran như trên khiến việc xác định chính xác ai nói thật và ai nói dối đến nay vẫn là không thể.

Iran nói đã 'vả vào mặt' Mỹ

Lãnh tụ tối cao Iran nói đã vả vào mặt Mỹ với vụ tấn công căn cứ ở Qatar, và dọa tiếp tục tấn công các căn cứ Mỹ.