Sau Yoon Suk Yeol: Hàn Quốc sang trang

Đến thứ ba 15-4, chuyện dài về cựu tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk Yeol ra tòa hình sự vì âm mưu binh biến không còn chiếm trang nhất của Thông tấn xã Yonhap nữa. 

Thay vào đó là tin mà dân chúng quan tâm: Hàn Quốc cho biết đang "tích cực" đàm phán với Hoa Kỳ về vấn đề "quốc gia nhạy cảm" sau khi danh sách áp thuế dường như bắt đầu có hiệu lực.

Yonhap hôm đó ưu tiên bài về kinh tế, như cảnh báo: Văn phòng Nghiên cứu kinh tế vĩ mô ASEAN+3 (AMRO) công bố báo cáo triển vọng khu vực mới nhất, gồm dự báo tăng trưởng và lạm phát cho khu vực 10 quốc gia thành viên ASEAN, cùng Hàn Quốc, Trung Quốc và Nhật Bản. 

Báo cáo dự báo nền kinh tế Hàn Quốc sẽ tăng trưởng 1,6% năm nay, do sự bất ổn ngày càng tăng trong thương mại toàn cầu từ các biện pháp bảo hộ leo thang của Mỹ.

Tai ương từ đâu?

Trước đó, Yonhap cũng loan tin Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) đã hạ mạnh dự báo tăng trưởng của Hàn Quốc trong năm nay xuống còn 1,5%. 

Bộ Tài chính Hàn Quốc thì cho biết dự báo mới nhất đánh dấu mức giảm 0,6 điểm phần trăm so với dự báo trước đó của OECD vào tháng 12-2024. Lý do của OECD cũng là rào cản thương mại và bất ổn về địa chính trị và chính sách gia tăng.

Những tai họa rình rập không chỉ có vậy. Hồi tháng 1, Bộ Năng lượng Mỹ (DOE) đã xác nhận bổ sung Hàn Quốc vào nhóm thấp nhất (tức nguy cơ cao nhất) trong "Danh sách các quốc gia nhạy cảm và các quốc gia khác được nêu tên" (SCL). 

Nhóm SCL này sẽ có nguy cơ bị Hoa Kỳ áp đặt các hạn chế với hợp tác song phương trong khoa học và công nghệ.

Yonhap nhắc lại rằng DOE đã liệt kê 25 quốc gia, bao gồm Triều Tiên, Trung Quốc, Nga và Iran, trong danh sách này, với lý do là có những lo ngại tiềm ẩn về an ninh quốc gia, phổ biến vũ khí hạt nhân và khủng bố. 

Đáng nói ở chỗ Hàn Quốc vốn là đồng minh sát cánh nhất của Hoa Kỳ tại khu vực (cùng với Nhật Bản). Tờ The Strait Times (Singapore) 17-3 giải thích: 

"Cho dù DOE không nêu rõ lý do đưa Hàn Quốc vào danh sách, nhưng các nhà quan sát cho rằng động thái này có thể là lời cảnh báo về tham vọng hạt nhân của quốc gia này, và cũng xuất phát từ thảm họa thiết quân luật ngày 3-12 đã đẩy nước này vào tình trạng hỗn loạn chính trị".

Tờ báo nêu rõ ai là ai trong vụ bị DEO "chiếu tướng" này: "Tổng thống Yoon Suk Yeol, người đang phải đối mặt với việc luận tội và cáo buộc hình sự về tội nổi loạn vì thảm họa thiết quân luật, lần đầu tiên đưa ra ý tưởng về vũ khí hạt nhân của Hàn Quốc vào tháng 1-2023, do lo ngại về tính đầy đủ của "năng lực răn đe mở rộng" của Hoa Kỳ trước kho vũ khí hạt nhân đang phát triển mạnh mẽ của Triều Tiên".

Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS) tại Washington, D.C., trong một phân tích ngay ngày 3-12-2024, đã ghi nhận rằng chính quyền Mỹ lúc đó của tổng thống Joe Biden tỏ ra thận trọng khi bình luận về diễn biến ở Hàn Quốc, song hy vọng mọi xung đột chính trị phải được giải quyết một cách ôn hòa. 

Bài viết có đoạn: "Mặc dù đã dỡ bỏ lệnh thiết quân luật vào sáng sớm 4-12, nhưng khả năng sống còn trong nước của ông Yoon hiện vẫn chưa chắc chắn. Mặc dù ông Yoon coi đây là động thái mạnh mẽ và quyết đoán để ngăn chặn tình trạng bất ổn chính trị, nhưng việc quốc hội nước này nhanh chóng được huy động để lật ngược lệnh thiết quân luật, cũng như làn sóng biểu tình trên đường phố chống lại một tổng thống đang có tỉ lệ ủng hộ 10%, có thể khiến Yoon phải từ chức".

Có thể coi bài phân tích của CSIS như một nhắn gửi kín đáo của Washington. Dù ông Yoon có rút lại lệnh thiết quân luật, song đã quá trễ để ông có thể thoát cuộc biểu quyết luận tội của Quốc hội Hàn Quốc hôm 14-12 với tỉ lệ 204-85, qua đó quyền hạn và nhiệm vụ tổng thống của ông đã bị đình chỉ. 

Tòa án hiến pháp có tối đa 180 ngày để quyết định bãi nhiệm hay khôi phục quyền hạn của ông. Nếu ông Yoon bị cách chức, một cuộc bầu cử toàn quốc để chọn người kế nhiệm phải được tổ chức trong vòng 60 ngày.

Không đợi lâu, ngày 4-4 vừa rồi, tức mới chỉ 122 ngày, thay vì 180 ngày, Tòa hiến pháp Hàn Quốc đã ra phán quyết giữ nguyên quyết định của Quốc hội về việc luận tội và phế truất tổng thống. Và hôm thứ hai 14-4, ông Yoon đã phải ra tòa hình sự.

Mối đe dọa Yoon Suk Yeol

Tuyên bố sẽ tự sản xuất vũ khí hạt nhân của ông Yoon thật sự rất nhạy cảm. Có vẻ như đã có những trao đổi trong cánh gà trước đó, khi chính quyền Biden đã đồng ý thành lập "Nhóm tư vấn hạt nhân" Mỹ - Hàn nhằm cùng nhau ứng phó mối đe dọa từ Triều Tiên vào tháng 4-2023. 

Nhưng chuyện Seoul muốn có vũ khí hạt nhân đã làm lung lay lòng tin giữa hai đồng minh chí cốt từ 1950. Lòng tin này càng suy yếu hơn vào hôm 3-12-2024 khi ông Yoon bất ngờ tuyên bố thiết quân luật.

The Straits Times trích lời tiến sĩ Bong Young Shik của Đại học Yonsei than thở: "Các cuộc gọi từ Hoa Kỳ tới chính quyền Seoul trong đêm đó không được bắt máy. Tham vấn song phương về các vấn đề an ninh ở đâu?" 

"Không có. Mọi lòng tin đã mất, bốc hơi. Vào thời điểm đó, Hoa Kỳ có còn tin tưởng việc Hàn Quốc sở hữu vũ khí hạt nhân của riêng mình không? Không. Vì vậy, đây là một động thái nhằm dập tắt cuộc đàm phán về vũ khí ngay từ đầu".

Cũng theo tiến sĩ Bong, việc DOE quyết định đưa Hàn Quốc vào danh sách đen vào tháng 1-2025 có nghĩa là các cân nhắc đã bắt đầu sớm nhất là vào tháng 12-2024, trùng với thời điểm ông Yoon tuyên bố thiết quân luật. 

Giáo sư chính trị quốc tế Mason Richey của Đại học Ngoại ngữ Hankuk có quan điểm tương tự. Mặc dù vẫn còn "chưa rõ ràng", có thể vụ ông Yoon ban bố tình trạng thiết quân luật và tuyên bố tự phát triển khả năng răn đe hạt nhân đã khiến Mỹ đưa Hàn Quốc vào danh sách các quốc gia nhạy cảm. 

Cần giải thích rõ, quyết định đó của tổng thống Biden bắt đầu có hiệu lực từ 15-4 vừa rồi, và tổng thống mới Donald Trump chỉ (không) làm một việc là không ngăn chặn nó mà thôi, chứ ông không phải người ban hành.

Sau ông Yoon là ai?

Hiện tại, Thủ tướng Han Duck Soo đang tạm quyền tổng thống, nhưng ông sẽ không được ra tranh cử. Đảng Quyền lực nhân dân (PPP) cầm quyền đã chính thức tham gia cuộc đua tranh cử tổng thống, và đang chuẩn bị công bố danh sách rút gọn ứng cử viên. Sau ông Yoon, khẩu hiệu tranh cử của họ là "Nền kinh tế là PPP", ngụ ý hứa hẹn đem lại phục hồi kinh tế.

Nhưng đằng sau thông điệp chính thức là một khẩu hiệu khác rất ý nghĩa: "Hãy ngăn chặn Lee Jae Myung". Vì sao lại phải ngăn chặn Lee Jae Myung, ứng viên của Đảng Dân chủ (DP) đối lập? 

Channel News Asia (CNA) của Singapore giải thích: "Nhà lãnh đạo tương lai của Hàn Quốc có thể sẽ xem xét lại liên minh với Hoa Kỳ, xích lại gần hơn với Bắc Kinh và Bình Nhưỡng. Khi Hàn Quốc chuẩn bị cho cuộc bầu cử tổng thống bất ngờ vào ngày 3-6, ứng cử viên hàng đầu Lee Jae Myung đang ra tín hiệu quay trở lại với chính sách ngoại giao với Bình Nhưỡng, và thận trọng hơn trong căng thẳng giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc".

Theo CNA, ngay từ đầu, các ứng cử viên của đảng PPP cầm quyền đã tập trung chiến dịch không phải vào lãnh đạo của họ, mà là vào ngăn chặn chiến thắng của DP. Han Dong Hoon, cựu lãnh đạo PPP, cảnh báo về cái mà ông gọi là sự trỗi dậy của một "kẻ nguy hiểm" (tức ông Lee Jae Myung) có thể mở ra một "chính quyền dị thường". 

Tuy nhiên, CNA cho rằng lời lẽ không ngừng nghỉ chống ông Lee rất to tiếng, nhưng không thuyết phục: Trong khi PPP rõ ràng về những gì họ phản đối, họ lại không nêu rõ họ ủng hộ điều gì. 

Hơn nữa trong quá khứ, "thay vì vạch ra một lộ trình mới, PPP đã chọn bảo vệ ông Yoon bằng mọi giá, tiếp tục xa lánh những người ôn hòa, và thu hẹp nền tảng cơ sở chính trị của mình".

Về phần đảng PPP, cựu bộ trưởng lao động Kim Moon Soo tự coi mình là sự thay thế trong sạch cho ông Yoon. Cựu thị trưởng Daegu Hong Joon Pyo cũng đã xác định tham gia cuộc đua. Cho dù thế nào đi nữa, với việc kết liễu con đường chính trị của ông Yoon, Hàn Quốc cũng đã sang một trang sử mới.■