Tính nữ mê hoặc trong tranh Bùi Tiến Tuấn

Thời trai trẻ, Bùi Tiến Tuấn thích "biểu hiện" với sơn dầu, vẽ "những hình nhân trên đường phố" hơi hướng đương đại, rồi trải nghiệm đủ mọi chất liệu: giấy dó mực Tàu, sơn mài, tranh chất liệu Arylic khổ lớn… 

Nhưng rồi, như "duyên nghiệp", anh gắn bó với lụa, đi, đứng, nằm, ngồi, thở với lụa. Anh trở về sâu đậm và hoành tráng với lụa sau hành trình mười năm (từ 2007, triển lãm cá nhân đầu tiên) tới triển lãm "Hơi thở nhẹ" (2017), nơi những "người đẹp mới" của lụa xuất hiện trong tranh anh, thiên hình vạn trạng, vừa liêu trai, huyền hoặc, vừa mời gọi điệu đà…

Suốt vài mươi năm dấn vào nghiệp vẽ, tranh lụa của Tuấn vừa trân quý vẻ đẹp mềm mại, gợi cảm/gợi tả của chất liệu, của lối vẽ truyền thống, vừa mới mẻ ở sự làm lại theo kiểu riêng, cõi riêng… 

Lụa của Tuấn với hình bóng người nữ lúc nào cũng hoan hỉ sống, bày cuộc chơi đầy mỹ cảm với màu sắc mơ mộng, đường nét trau chuốt dụng ý "ca tụng thân xác", sống động nhất là nhịp điệu của sự tròn đầy, nuột nà, nóng ấm của nhục cảm thân thể… 

Bao nhiêu năm là bấy nhiêu hình hài, dáng vẻ của những cô gái tuổi hoa có chút thị thành, có chút quê mùa, vừa đỏm dáng vừa kiêu kỳ "dị hợm", lúc nào cũng sẵn chất "gây hấn", gây mê hoặc…

Tuấn có những bố cục đẹp, không gian gợi cảm căng đầy hình khối, đường nét thân thể có tiết nhịp của sóng với những lượn lờ khiêu khích sự tưởng tượng (đôi khi chỉ có trong mơ với những khối căng phì đại, với thân thể, chân tay, tư thế dài, ngắn hơn bình thường…). 

Lụa của Tuấn đôi khi gay gắt với những ai "giả đạo mạo" khi tranh khó bắt mắt ở những điểm nhấn của màu, màu điểm xuyết chói bừng, rực rệt tươi đỏ của son môi, áo con, bít tất… thậm chí cả những "lòng gương ý lược" (nguyệt sáng gương trong), cả "hơi thở nhẹ" của các cô nàng…

Những cô gái trong tranh của Tuấn, như một đồng nghiệp đã nhận xét, "trần trụi nhưng không trần tục" (Cường Quách). Và nếu "đọc" tranh Tuấn, ta sẽ nghĩ đến bài thơ Cuerpo a la vista của nhà thơ Mexico Octavio Paz (1914 - 1998) với "Là hang động dưới chân núi giấu đầy báu vật/Là miệng bếp lò nướng bánh tế thần tiên/Là đôi môi mỉm cười ác độc của em/ Là sự lên ngôi của ánh sáng và bóng tối/ Của cái nhìn thấy và cái không nhìn thấy (ở đó da thịt hồi sinh và cuộc sống kéo dài)" (bản dịch của Nguyễn Văn Thiết trên Thi viện).

Lụa của Tuấn tạo nên nguồn mỹ cảm bùng vỡ của cái Đẹp, đẹp trong sự song trùng giữa sống và chết, sự mời mọc của niềm yêu sống cùng với bao cạm bẫy của lo âu hiện hữu. Lại nhớ một thi sĩ khác, Charles Baudelaire từng viết "Cái đẹp là cái dị" (Le beau est toujours bizarre).

Tranh của Tuấn, vẫn lối vẽ thể hiện hình thể (peinture figurative) nhưng lại rất gợi về lối vẽ trừu tượng, siêu tưởng (peinture abstraite) nơi người xem được dẫn dụ đến những chân trời tưởng tượng đầy mê hoặc… 

Nếu theo quan niệm của nhà thơ Ngu Yên, "Hội họa không phải là một kỹ năng truyền thống mà là một phương tiện để khám phá, phân tích và đặt câu hỏi về cách họa sĩ mô tả thực tế về thế giới..." thì tranh lụa của Tuấn thích ứng với người xem ở sự "đồng sáng tạo" ngày càng bền chặt, theo thuyết tương liên thẩm mỹ (relational aesthetics).

Hội An là nơi "hun đúc giấc mơ cầm cọ" như Tuấn nói, và anh xem Sài Gòn là "niềm gợi hứng và động lực chính" để nghĩ đến việc vẽ…Tranh Tuấn hẳn sẽ còn tiếp tục lan tỏa mỹ cảm về mỹ nữ - nguồn mỹ cảm bất tận - như Goethe viết trong Faust: "Nữ tính vĩnh hằng dẫn dắt chúng ta đi".