Bộ Nội vụ đang lấy ý kiến dự thảo nghị định về đào tạo, bồi dưỡng công chức. Theo đó, công chức cấp xã sẽ phải có trình độ đại học trở lên.

TS Phạm Đi (Học viện Chính trị khu vực III) gửi đến Tuổi Trẻ Online bài viết góp thêm một góc nhìn về vấn đề này.

Chuẩn hóa bằng cấp: Xu thế tất yếu nhưng không thể là tất cả

Việc chuẩn hóa trình độ cán bộ là cần thiết và có ý nghĩa trong việc nâng cao chất lượng bộ máy. Tuy nhiên, nếu chỉ chăm chăm vào tấm bằng mà không xét đến năng lực thực chất thì sẽ dẫn đến những hệ lụy đáng lo ngại.

Không thể phủ nhận rằng trong bối cảnh mới, đặc biệt sau quá trình sáp nhập đơn vị hành chính, quy mô quản lý và yêu cầu công việc đối với cán bộ cấp xã ngày càng cao.

Khi quyền hạn và trách nhiệm tăng lên, tất yếu đòi hỏi người thực thi phải có năng lực tương ứng. Tấm bằng đại học được xem như một điều kiện "mức sàn" cần thiết để bảo đảm cán bộ có kiến thức nền tảng về pháp luật, quản lý nhà nước, hành chính công...

Tuy nhiên, nâng chuẩn bằng cấp chỉ là điều kiện cần chứ không phải điều kiện đủ để hình thành một đội ngũ cán bộ chất lượng. 

Trong bối cảnh chuẩn hóa bằng cấp được xem là một bước tiến để nâng cao chất lượng đội ngũ vẫn còn đó không ít trăn trở từ thực tiễn, nhất là ở vùng sâu vùng xa, vùng còn nhiều khó khăn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Việc rà soát, chuẩn hóa trình độ cán bộ không phải là việc làm đột xuất, nhất thời mà phải được thực hiện thường xuyên, liên tục.

Bằng cấp - dù là đại học, thạc sĩ hay tiến sĩ - vẫn chỉ mang tính hình thức nếu không đi kèm với năng lực thực tiễn. Trong thực tế, không ít cán bộ có bằng cấp cao nhưng yếu về kỹ năng quản lý, ứng xử với dân, thiếu tư duy phản biện hoặc không đủ nhạy bén trước các vấn đề nảy sinh trong cộng đồng.

Không thể đánh đồng cán bộ giỏi với cán bộ có bằng cấp. Nếu cứ lấy tấm bằng làm thước đo duy nhất, vô hình trung sẽ loại bỏ những cán bộ mẫn cán, thực tài nhưng không có điều kiện học đại học bài bản; trong khi đó lại "giữ lại" những người chỉ "đáp ứng" về hình thức nhưng yếu kém về năng lực thực tế.

Một số ý kiến cho rằng nên quy định bằng đại học chính quy thay vì bằng tại chức hoặc từ xa, bởi nghi ngại về chất lượng đào tạo. Ý kiến này không sai nếu đặt trong bối cảnh một số giai đoạn việc đào tạo ngoài chính quy bị buông lỏng chất lượng. 

Tuy nhiên, cần nhìn nhận bản thân hình thức đào tạo không có lỗi. Lỗi nằm ở khâu quản lý, kiểm tra, giám sát và quá trình thực hiện quy chế đào tạo. 

Nếu quy định cứng nhắc theo hình thức đào tạo sẽ dễ dẫn đến tình trạng phân biệt đối xử, làm nản lòng nhiều cán bộ ở vùng sâu, vùng xa - những người không có điều kiện học chính quy nhưng vẫn có thể học tốt và làm việc hiệu quả sau khi hoàn thành chương trình đào tạo phù hợp.

Đừng để bằng thật nhưng năng lực giả

Để việc chuẩn hóa trình độ cán bộ, công chức cấp xã thực sự trở thành động lực nâng cao chất lượng đội ngũ, cần có những điều chỉnh chính sách phù hợp với thực tiễn. 

Kết hợp chuẩn hóa bằng cấp với đánh giá năng lực thực tiễn một cách toàn diện, khoa học và định kỳ. Đánh giá năng lực không thể chỉ dừng ở hình thức báo cáo, điểm thi hay hồ sơ cá nhân, mà phải phản ánh được hiệu quả thực tế trong công việc, mức độ tín nhiệm trong dân và khả năng tổ chức, quản lý trong môi trường thực tiễn. 

Cần xây dựng một bộ tiêu chí định lượng, có thể đo lường và so sánh, đồng thời tổ chức đánh giá theo chu kỳ hằng năm hoặc định kỳ 2-3 năm/lần, bảo đảm khách quan và công tâm.

Khuyến khích cán bộ học tập nâng cao trình độ nhưng đi đôi với việc nâng cao chất lượng đào tạo. 

Việc mở rộng cơ hội học tập là quan trọng, nhưng nếu chất lượng đào tạo không được kiểm soát sẽ dẫn đến hệ lụy "bằng thật nhưng năng lực giả". 

Do đó cần tăng cường thanh tra, kiểm định chất lượng các cơ sở đào tạo; đồng thời minh bạch hóa quá trình học, thi, xét tốt nghiệp và công nhận văn bằng để ngăn chặn tình trạng mua bán bằng cấp hoặc chạy theo hình thức. 

Tiếp tục đổi mới công tác tuyển dụng, sử dụng và đào thải cán bộ theo hướng thực chất, công bằng và minh bạch. Bên cạnh bằng cấp, cần thiết kế hệ thống đánh giá đa chiều, có sự tham gia của cấp trên, đồng nghiệp và cả người dân - những người trực tiếp thụ hưởng chất lượng phục vụ của cán bộ. 

Chỉ khi việc đánh giá dựa trên nhiều nguồn thông tin đáng tin cậy thì mới có thể phát hiện đúng người thực sự có năng lực và đạo đức để giữ lại.

Xây dựng cơ chế hỗ trợ học tập thực chất, tạo điều kiện cho cán bộ chưa đạt chuẩn có cơ hội nâng cao trình độ trong thời gian hợp lý. 

Các địa phương - đặc biệt là vùng sâu, vùng xa - nên được phân cấp trong việc xây dựng lộ trình nâng chuẩn phù hợp với điều kiện cụ thể. Đồng thời có thể thiết kế các mô hình đào tạo vừa làm vừa học gắn với thực tiễn công vụ để cán bộ không bị "rời công sở để đến giảng đường" một cách hình thức.

Yêu cầu chuẩn hóa đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã là chủ trương đúng đắn, cần thiết trong bối cảnh đất nước đổi mới và hội nhập sâu rộng. 

Tuy nhiên, tấm bằng không thể là tấm vé quyết định năng lực cán bộ. Đội ngũ cán bộ không chỉ đúng chuẩn mà còn thực chất và xứng đáng với niềm tin của nhân dân.

Cán bộ, công chức đi học sau đại học phải cam kết làm việc tại cơ quan gấp 3 lần thời gian đào tạo

Bộ Nội vụ đề xuất tăng độ tuổi cử đi đào tạo thạc sĩ lên 45 tuổi và thời gian cam kết cán bộ, công chức, viên chức công tác tại cơ quan, đơn vị tăng lên 3 lần.