Costa Rica - Xứ sở bình yên của chim trời

Hơn 30 tiếng qua ba chặng bay dài, quá cảnh ở Đài Loan và Hoa Kỳ, tôi đã tới được Costa Rica - quốc gia nhỏ bé yên bình và giàu bản sắc ở Trung Mỹ - để thực hiện một hành trình mơ ước: chụp ảnh những loài chim độc đáo của đất nước này.

Chỉ chiếm khoảng 0,03% diện tích bề mặt Trái đất nhưng Costa Rica sở hữu hơn 5% tổng số loài sinh vật toàn cầu. Hơn 25% lãnh thổ quốc gia được bảo vệ dưới dạng vườn quốc gia và khu bảo tồn thiên nhiên. 

Với hệ sinh thái đa dạng, từ rừng mưa nhiệt đới, rừng mây đến bờ biển và núi lửa, Costa Rica trở thành điểm đến lý tưởng cho những ai yêu thích thiên nhiên và du lịch sinh thái bởi vẻ đẹp thiên nhiên hoang sơ và các hoạt động khám phá hoang dã.

Du lịch được xem là ngành kinh tế mũi nhọn của Costa Rica nên chính quyền có chính sách bảo vệ thiên nhiên một cách nghiêm ngặt. Con người chỉ được viếng thăm giới hạn, tuyệt đối không được sinh sống, khai phá và săn bắn trong những vùng bảo tồn này.

Thiên đường của chim

Với hơn 900 loài chim được ghi nhận, Costa Rica là một trong những quốc gia có đa dạng loài chim cao nhất thế giới. Các loài chim nổi bật như vẹt (parrots) có nhiều loài khác nhau, chim Toucan có mỏ lớn sặc sỡ, chim ruồi (hummingbirds) với đa dạng loài, là chim có trí nhớ siêu hạng và khả năng có thể bay lùi độc đáo.

Đặc biệt, đất nước này có chim nuốc nữ hoàng (Resplendent Quetzal) được mệnh danh là một trong những loài chim đẹp nhất thế giới, với bộ lông xanh lục bảo óng ánh như ngọc và chiếc đuôi dài thướt tha mềm mại như dải lụa giữa rừng mây, mang vẻ đẹp vừa kiêu sa vừa huyền bí. 

Loài chim này gắn liền với tinh thần tự do bất khuất - chúng thà tuyệt thực đến chết chứ không chấp nhận cuộc sống giam cầm. Chính điều này khiến Quetzal được tôn vinh như biểu tượng của vẻ đẹp, tự do và linh hồn rừng rậm Trung Mỹ.

Theo chân hướng dẫn viên bản địa, tôi dành trọn một ngày tìm chim nuốc nữ hoàng. Hơn 4h sáng, xe đưa chúng tôi chạy trên những cung đường nhỏ hẹp ngoằn ngoèo lên đỉnh một vùng núi cao ở cao nguyên Talamanca. 

Sương mù dày đặc, nhiều đoạn cua gấp khúc đột ngột, một bên là vách núi, một bên là vực sâu hun hút. Tờ mờ sáng chúng tôi đến chỗ có cặp Quetzal đang xây tổ, đã có gần 20 người tới từ trước. Họ đến từ nhiều nước trên thế giới, tôi có thể phân biệt họ qua giọng nói của người Mỹ, người Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc…

Cặp Quetzal xuất hiện nhưng ở rất xa, ánh sáng yếu ớt len lỏi qua những tán lá rậm rạp khiến những bộ máy ảnh chuyên nghiệp cũng không thể ghi hình như ý được. Đôi chim đứng vài phút như chào đón khách phương xa rồi vội vã bay đi.

Chúng tôi quyết định ở tại chỗ chờ đợi, vì chỉ nơi có tổ là dễ dàng thấy được loài chim thông minh và nhút nhát này. Chủ site chim bày bánh ngọt, trà và cà phê cho mọi người thưởng thức. Anh cho biết thường tới chiều muộn, khi ánh nắng bắt đầu giảm nhiều, đôi nuốc mới quay lại để thăm tổ. 

Các cuộc trò chuyện làm quen, hỏi thăm nhau của các nhiếp ảnh gia "liên hợp quốc" diễn ra rôm rả, chia sẻ tình yêu với chim chóc, yêu thiên nhiên và động vật hoang dã. Hơn 3h chiều, đôi Quetzal lại xuất hiện trong khung ngắm như một linh hồn của rừng già, nhẹ nhàng, lặng lẽ mà rực rỡ đến nghẹt thở. Những shot hình ấy khiến tôi cảm thấy mình đã đạt được thành công lớn nhất của chuyến đi.

Trong một buổi chiều tại vùng Puntarenas, dọc bờ biển phía tây của Costa Rica, tôi có cơ hội tiếp cận và chụp hình loài vẹt rực rỡ nhất nơi đây - Scarlet Macaw. Với bộ lông đỏ rực pha sắc vàng và xanh lam nổi bật, đây là một trong những loài vẹt lớn và ấn tượng nhất thế giới. Tôi may mắn bắt gặp một bầy vẹt Scarlet Macaw đang tụ tập trong khu rừng cây ven đường. 

Tiếng kêu của chúng vang vọng giữa không gian yên tĩnh - một âm thanh đặc trưng của rừng nhiệt đới. Điều khiến tôi đặc biệt ấn tượng là sự gắn bó giữa các cá thể - chúng luôn bay thành từng đôi và thường âu yếm, rỉa lông cho nhau mỗi khi dừng lại nghỉ trên cành cao.

Việc bắt trọn vẻ đẹp của Scarlet Macaw vào khung hình lại là một thử thách đầy thú vị dù loài chim này có thân hình khá to lớn, bởi chúng ưa đậu trên những tầng cây cao vút, nơi tán lá xum xuê trở thành tấm màn che khuất hoàn hảo. 

Chính sự "khó chiều" ấy càng làm tăng thêm sự trân trọng đối với mỗi khoảnh khắc được ghi lại, mỗi bức ảnh vì thế trở thành một kỷ niệm độc đáo, khó phai trong hành trình khám phá vẻ đẹp bất tận của thế giới tự nhiên nơi này.

Trong hai tuần dõi theo cánh chim trời ở Costa Rica, tôi đã ở sáu khách sạn và nhà nghỉ khác nhau. Nơi nào cũng dành một khoảng vườn để chim đến ăn. Họ không hề nuôi nhốt chim trong lồng mà "dụ" chim thiên nhiên đến chỗ của mình trú ngụ. Các trạm dừng chân trên đường đi đều có khu riêng dành cho chim. 

Điều này đã trở thành một nét văn hóa đặc trưng để thu hút du khách. Chim ở đây không sợ người; chúng đến rất gần, nhất là các loài chim ruồi. Du khách có thể vừa ngồi ăn uống nghỉ ngơi thư giãn, vừa ngắm và chụp hình các loài chim bay nhảy xung quanh. Có nơi thu tiền khách chụp ảnh chim (nếu là chỗ không có dịch vụ ăn uống), thường là 10 USD.

Một chút ngậm ngùi

Costa Rica và Việt Nam đều nằm trong vùng nhiệt đới, có khí hậu ẩm ướt và sinh cảnh phong phú. Costa Rica có nhiều loài đặc hữu Trung Mỹ, còn Việt Nam nằm ở giao điểm sinh học giữa Đông Nam Á và lục địa Á - Âu, tạo nên chốn đi về, sinh sống của nhiều loài động vật. 

Những điều kiện này tạo nền tảng cho sự đa dạng về loài, đặc biệt là chim, nhất là các loài chim di cư. Mỗi quốc gia ghi nhận hơn 900 loài chim - con số ấn tượng xét trên quy mô lãnh thổ.

Tuy nhiên, có nhiều điểm khác biệt đáng chú ý. Costa Rica nhỏ hơn Việt Nam nhiều lần nhưng có mật độ loài chim thuộc hàng cao nhất thế giới. Quốc gia này cũng nổi bật nhờ hệ thống bảo tồn hiệu quả, chính sách phát triển bền vững và ngành du lịch phát triển, đã phần nào giảm thiểu được các tác động tiêu cực đến hệ sinh thái. Việt Nam đang đối mặt với nhiều áp lực lớn hơn từ quá trình đô thị hóa, nạn săn bắt trái phép và phá rừng.

Trong khi tại Việt Nam vẫn còn một số kênh truyền thông "hồn nhiên" đưa tin về các cuộc thi chim hót - những hoạt động không mang lại giá trị giáo dục và tiềm ẩn nguy cơ vi phạm pháp luật thì Costa Rica lại cho ra đời nhiều bộ sách ảnh tuyệt đẹp về chim và động vật hoang dã để quảng bá thiên nhiên đất nước đến bạn bè thế giới.

(*) Phó chủ nhiệm CLB Nhiếp ảnh thiên nhiên hoang dã Việt Nam.