Bác sĩ Phạm Tuấn Anh, trưởng khoa điều trị A, Bệnh viện K (Hà Nội) cho biết thuốc lá là nguyên nhân chính gây ra 90% trường hợp ung thư phổi. 

Người hút thuốc lá có nguy cơ mắc ung thư phổi cao hơn khoảng 20 lần so với người không hút thuốc lá. Một số người có yếu tố di truyền sẽ càng dễ bị ung thư phổi nếu hút thuốc. Do đó, nếu tránh hút thuốc lá tỉ lệ mắc ung thư phổi sẽ giảm đi rất nhiều.

Các nguyên nhân khác bao gồm phơi nhiễm tia phóng xạ, hóa chất sinh ung thư trong môi trường ô nhiễm. Trong đó asbestos được đề cập nhiều nhất trong y văn.

Thông thường ung thư phổi ở giai đoạn sớm không có triệu chứng. Khi ung thư ở giai đoạn tiến triển, bệnh nhân có thể có những triệu chứng như ho (có thể ho khan, ho đờm hay ho máu); Đau tức ngực, khó thở, khàn tiếng; Sút cân, đau mỏi cơ thể hoặc có thể phù mặt, cổ và ngực khi tĩnh mạch lớn trong lồng ngực bị chèn ép.

Nếu khối u ở vị trí đỉnh phổi, có thể có triệu chứng đau ở tay, vai và cổ. Ở giai đoạn muộn khi có di căn xương, gan, não… bệnh nhân có thể có triệu chứng đau nhức xương, đau cột sống (di căn xương), đau tức bụng (di căn gan), đau đầu, lẫn lộn, sụp mí mắt, nhìn mờ, yếu tay chân (di căn não).

Tất cả các triệu chứng trên có thể do các nguyên nhân bệnh lý khác không phải ung thư phổi. Nhưng khi có các triệu chứng kể trên, bệnh nhân cần đi khám tại các cơ sở chuyên khoa.

Quan niệm sai lầm về ung thư phổi

Theo các bác sĩ khoa nội 2, Bệnh viện K - tuy là bệnh lý thường gặp nhưng vẫn có rất nhiều những hiểu lầm về ung thư phổi cần được làm rõ.

Nếu không hút thuốc, sẽ không mắc ung thư phổi: Đa số ung thư phổi có liên quan đến tiền sử hút thuốc lá, khói thuốc lá chứa hơn 7.000 chất hóa học, ít nhất 250 chất đã được biết là gây hại tới sức khỏe. Trong 250 chất này, có ít nhất 69 chất gây ung thư.

Tuy nhiên có khoảng 10-15% các bệnh nhân ung thư phổi chưa từng hút thuốc lá. Tại Việt Nam, phần nhiều phụ nữ không có thói quen hút thuốc lá, tuy nhiên năm 2018 cũng có tới gần 7.000 ca ung thư phổi mới phát hiện ở nữ giới.

Có thể thấy hút thuốc là làm tăng nguy cơ mắc ung thư phổi và nhiều người dù không hút thuốc nhưng có tiếp xúc khói thuốc hay hút thuốc lá thụ động cũng vẫn mắc căn bệnh này.

Một số nguyên nhân khác làm tăng nguy cơ mắc bệnh như tiếp xúc với radon, các khí độc hại, ô nhiễm khói bụi, các tác nhân vật lý, hóa học, sinh học, các bệnh mạn tính của phổi.

Không có biện pháp nào giúp sàng lọc ung thư phổi: Sàng lọc ung thư nói chung là biện pháp giúp phát hiện ung thư tiềm ẩn hay thương tổn tiền ung thư để điều trị sớm, với mục tiêu giảm tỉ lệ tử vong do ung thư.

Trong bệnh lý ung thư phổi, để sàng lọc phát hiện sớm ung thư phổi, chụp cắt lớp vi tính đa dãy liều thấp (low-dose CT scan). 

Đây là hình thức chụp cắt lớp vi tính đa dãy không tiêm thuốc, với liều thấp (mức liều 1,5mSv so với chụp cắt lớp vi tính thông thường là 8mSv) đảm bảo giảm phơi nhiễm với tia X, đồng thời có thể phát hiện được các tổn thương nhỏ trong nhu mô phổi.

Người có nguy cơ cao nên sàng lọc ung thư phổi như tuổi từ 55-74, có thể trạng tốt và đang hút thuốc lá (hoặc mới bỏ thuốc lá chưa đến 15 năm) và tiền sử hút thuốc lá lâu năm, tần suất lặp lại nhiều như 1 bao/ngày.

Chẩn đoán ung thư phổi đồng nghĩa với "án tử": Đối với ung thư phổi giai đoạn sớm, tỉ lệ sống trên 5 năm của bệnh nhân ung thư phổi không tế bào nhỏ giai đoạn IA, IB, IIA, IIB lần lượt là 85%, 72%, 65% và 56%.

Ngay cả đối với bệnh nhân được chẩn đoán ung thư phổi giai đoạn IV, với những tiến bộ gần đây, có nhiều bệnh nhân vẫn đạt được sống thêm lâu dài và có chất lượng cuộc sống tốt, ít độc tính mắc phải do điều trị.

Do đó ung thư phổi không phải là bản "án tử" dành cho bệnh nhân. Tuy nhiên cũng không nên có thái độ bất cần, coi thường bệnh ung thư; bởi lẽ càng phát hiện sớm, điều trị sớm càng giúp tăng hiệu quả của điều trị.

Động dao kéo làm tăng nhanh di căn và dẫn đến tử vong sớm: Đây là một hiểu lầm phổ biến, không chỉ gặp trong ung thư phổi mà còn gặp trong rất nhiều bệnh lý ung thư khác. 

Trong thực tế hoàn toàn ngược lại, đối với đa số các loại ung thư, phẫu thuật là phương pháp điều trị quan trọng nhất để cứu chữa bệnh nhân ung thư ở giai đoạn sớm.

Hậu quả của hiểu lầm này cũng rất nguy hiểm, tai hại, bệnh nhân sợ hãi và trốn tránh phẫu thuật, thử dùng thuốc này thuốc kia, khi bệnh đã nặng mới vào viện, thời điểm vàng của quá trình điều trị đã trôi qua, cơ hội khỏi bệnh bằng phẫu thuật đã mất.

Đã quá nhiều tuổi nên không điều trị được ung thư phổi: Theo các bác sĩ, riêng yếu tố về tuổi là chưa đủ để đánh giá đầy đủ về sức khỏe chung của một bệnh nhân. Bên cạnh tuổi, đó là thể trạng chung của bệnh nhân, khả năng hoạt động thể lực và thực hiện các sinh hoạt thường ngày, các bệnh lý kèm theo...

Sử dụng AI để chẩn đoán sớm ung thư phổi

Sau 2 năm miệt mài, đề tài nghiên cứu cấp nhà nước của Bệnh viện Bạch Mai về các modul phần mềm phát hiện và chẩn đoán ung thư phổi dựa trên hình ảnh CT lồng ngực, ảnh nội soi phế quản, mô bệnh học... đã đạt chỉ tiêu của Bộ Khoa học và Công nghệ.