Xung đột Israel - Iran: Không chỉ là chuyện hạt nhân

TTCT - Cuộc tấn công của Israel và Mỹ vào Iran không hẳn là vì vũ khí hạt nhân. Một mục đích quan trọng, đã được chính Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu nói ra, là lật đổ chế độ Iran hiện tại.

Chưa hết, Mỹ và Israel thậm chí có thể đang toan tính khôi phục Iran về thời trước năm 1979, cũng như phá hủy "Trục kháng chiến" do Tehran lãnh đạo.

Ngay trước khi Mỹ ném bom Iran, Giám đốc Quỹ hòa bình xuyên quốc gia TFF Jan Oberg trong bài viết "Hoa Kỳ sẽ ném bom Iran để thay đổi chế độ" đã chỉ ra nghịch lý: Iran không có vũ khí hạt nhân; Israel thì có - ước tính lên tới 400. Iran là thành viên Hiệp ước không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT); Israel thì không. Iran liên tục bị Cơ quan Nguyên tử năng quốc tế (IAEA) thanh tra; Israel thì chưa bao giờ.

Iran không có vũ khí hạt nhân

Gần đây hơn, vào năm 2015, Kế hoạch Hành động toàn diện chung (JCPOA) yêu cầu Iran giảm đáng kể mức làm giàu uranium đã được ký kết - lúc đó là chiến thắng ngoại giao lớn cho các bên liên quan.

Tehran duy trì trong giới hạn thỏa thuận đó tới khi Tổng thống Mỹ Donald Trump đơn phương rút khỏi JCPOA vào năm 2018. Kể từ đó, Iran dùng mức làm giàu uranium làm con bài mặc cả, dù chưa bao giờ đạt đến mức cho phép sản xuất vũ khí.

Từ tháng 3-2025, bà Tulsi Gabbard, giám đốc tình báo quốc gia của Trump, không dưới một lần xác nhận không có dấu hiệu nào cho thấy Iran đang tiến gần ngưỡng sản xuất vũ khí hạt nhân. Kết quả là Gabbard bị loại khỏi nhóm cố vấn thân cận của Trump.

Mới cách đây không lâu, các cuộc đàm phán giữa Iran và Hoa Kỳ vẫn có vẻ đầy hứa hẹn. Nhưng kỳ vọng đã được điều chỉnh gần như chỉ sau một đêm vào thứ năm ngày 12-6, khi IAEA cho biết Iran "không tuân thủ các nghĩa vụ hạt nhân của mình".

Nghị quyết của Hội đồng IAEA ngày 12-6 là tiền đề cho cuộc tấn công "bất ngờ" của Israel vào Iran ngày hôm sau.

Không hề ngẫu nhiên, mới một tuần trước, đài truyền hình nhà nước Iran IRIB đưa tin tình báo nước này đã thu được lượng lớn tài liệu nhạy cảm về các cơ sở hạt nhân và chiến lược bí mật của Israel.

Khi tranh cãi nổ ra về vấn đề tuân thủ IAEA, truyền thông Iran bắt đầu công bố hình ảnh các tài liệu về chương trình hạt nhân của Israel mà họ có, đồng thời khẳng định đang có sự thông đồng giữa IAEA và Israel.

Thứ sáu ngày 13-6, Israel bắt đầu chiến dịch quân sự lớn nhắm vào Iran, bao gồm các cuộc không kích và hoạt động bí mật, và chỉ ngưng lại sau khi Mỹ can thiệp.

Bi quan triển vọng kinh tế toàn cầu

Việc thay đổi chế độ ở Iran hấp dẫn với Washington còn vì tầm quan trọng to lớn về kinh tế và địa chính trị trong khu vực của Iran.

Eo biển Hormuz kết nối vịnh Ba Tư với biển Ả Rập, là một trong những điểm thông thương quan trọng nhất thế giới. Các luồng dầu chảy qua eo biển này chiếm hơn 1/4 lượng dầu và 1/5 lượng khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG) toàn cầu giao dịch trên biển hằng năm.

Iran cũng là nước sản xuất dầu thô lớn thứ tư của OPEC và là nước sản xuất khí đốt tự nhiên khô lớn thứ ba thế giới; với trữ lượng dầu mỏ và khí đốt tự nhiên có thể là lớn nhất thế giới. Trung Quốc có quyền độc quyền với một số mỏ dầu và khí đốt tự nhiên của Iran.

Theo thỏa thuận năm 2016-2017, Bắc Kinh đã cảnh báo họ sẽ coi bất kỳ cuộc tấn công nào của nước ngoài vào các khu vực này là tấn công vào lãnh thổ có chủ quyền của chính họ. Hai năm sau, Iran tham gia sáng kiến Vành đai và con đường của Trung Quốc.

Tháng 3-2021, hai nước đã ký thỏa thuận hợp tác chiến lược trị giá 400 tỉ đô la, thời hạn 25 năm.

Dựa trên dữ liệu theo dõi tàu chở dầu, Trung Quốc nhập khẩu gần 90% lượng dầu thô xuất khẩu của Iran, tăng từ 25% vào năm 2017, một năm trước khi các lệnh trừng phạt do Hoa Kỳ dẫn đầu được áp đặt lại. Trong tuần qua, các cuộc tấn công của Israel vào Iran đã đẩy giá dầu lên tới 77 đô la/thùng.

Với quyết định đánh bom Iran ngày 22-6, Trump đã kéo cuộc xung đột đến gần hơn một kịch bản chiến sự rộng lớn và kéo dài. Nếu không có sự kiềm chế, thiệt hại tiếp theo với hạ tầng năng lượng khu vực có thể trở nên nghiêm trọng và dẫn đến tình trạng tắc nghẽn eo biển Hormuz, khiến giá dầu có thể giao dịch quanh mức 100-150 đô la.■

"Đánh bom PR"

"Rõ ràng phía Mỹ thậm chí còn không đặt ra nhiệm vụ phá hủy các khu phức hợp ngầm, họ đã cố gắng vô hiệu hóa hệ thống thông gió và chặn lối vào.

Nhưng những cơ sở như vậy luôn có một hệ thống thoát hiểm phân nhánh không được sử dụng và được ngụy trang theo mọi cách có thể, cũng như hệ thống cung cấp điện dự phòng và hệ thống thông gió.

Năng lực xuyên thủng của GBU-57 là khoảng 60m đất với địa tầng: đất, đất sét, cát. Trong trường hợp đá núi, năng lực này là 18m.

Nhưng nếu nói về các hầm trú ẩn bằng bê tông cốt thép, con số này giảm xuống còn khoảng 3m. Và điều này là không đủ để phá hủy các cơ sở hạt nhân ở Natanz, đặc biệt là ở Fordow, được bố trí trong lòng núi.

Chúng ta hiểu tất cả những điều này, có nghĩa là Nhà Trắng cũng hiểu. Vì vậy, tôi coi cuộc tấn công ngày 22-6 của Hoa Kỳ vào ba cơ sở hạt nhân Iran giống cử chỉ mang tính biểu tượng, một chiến dịch quan hệ công chúng và cuộc trình diễn năng lực hơn là nỗ lực thực sự nhằm gây ra thiệt hại nghiêm trọng cho ngành công nghiệp hạt nhân Iran".

Alexey Anpilogov, chủ tịch Quỹ Hỗ trợ nghiên cứu khoa học và phát triển các sáng kiến dân sự Nga Osnovanie (dzen.ru).

 Trở lại Bạn đang đọc trong chuyên đề "Căng thẳng Israel - Iran

Tiếp theo 