"Thị trường" thanh lý, cầm cố sổ BHXH hoạt động rầm rộ trên cả nước, nhất là tại các tỉnh thành như TP.HCM, Bình Dương, Đồng Nai… Giá thu mua tùy tình trạng sổ, thời gian đóng và thời điểm chốt sổ BHXH. Vậy có rủi ro gì khi mua bán sổ BHXH?

Thanh lý sổ BHXH, 15 phút là có tiền

Theo ghi nhận của Tuổi Trẻ, trên mạng xã hội Facebook khi nhập từ khóa tìm kiếm "mua bán bảo hiểm xã hội" thì hàng chục nhóm kín lẫn công khai lần lượt hiện ra với số lượng thành viên "khủng". Mỗi nhóm có hàng nghìn thành viên, đăng tải thông tin thu mua, cầm cố BHXH để tìm khách hàng hoặc người lao động kiếm người thanh lý.

Chỉ cần đăng bài rao bán sổ BHXH, trong vòng 1 phút có hàng loạt tài khoản "bay" vào nhận cầm cố, thanh lý với cam kết "chuyển tiền nhanh, gọn, lẹ", "chốt sổ sớm", "lãnh tiền tươi trong 15 phút"…

Những người này thống nhất: chủ sổ BHXH phải có căn cước công dân (CCCD) gắn chip và thực hiện giao dịch trực tiếp tại phòng công chứng. Cụ thể, bên bán phải chụp ảnh sổ BHXH gửi cho bên mua để kiểm tra thông tin và định giá.

Sau khi thống nhất giá, cả hai bên sẽ đến phòng công chứng để làm giấy ủy quyền thủ tục hưởng chế độ BHXH một lần và sau đó sẽ thanh toán tiền cho người bán (giá chỉ từ 20 - 40% giá trị thật của sổ). CCCD của người bán sẽ bị bên mua giữ lại cho đến khi họ hoàn tất thủ tục tại cơ quan BHXH và được giải quyết chế độ.

Phóng viên liên hệ với một đầu mối nhận cầm cố, thanh lý sổ BHXH tại TP.HCM có tên N.D.. Người này cho biết nhận cầm cố và thanh lý sổ đã nghỉ việc từ tháng 5-2024 trở lại. Đặc biệt sẽ cầm cố lãi suất thấp và giao dịch trực tiếp.

Để lấy làm tin, người này gửi toàn bộ ảnh chụp CCCD, sổ và quá trình đóng BHXH chi tiết của một khách hàng cho chúng tôi. Đầu mối này lưu ý phải chụp ảnh giống như vị khách trên để kiểm tra xem sổ có bị vấn đề gì không thì mới báo giá được.

"Em muốn cầm thì trong ngày có tiền, cầm dao động khoảng 8 triệu đồng, lãi khoảng 8%, phí hồ sơ 300.000 đồng, nhà anh ở Củ Chi", một tài khoản tên T.B. tư vấn.

Tiềm ẩn nhiều rủi ro

Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Trần Dũng Hà - phó giám đốc BHXH TP.HCM - cho hay đơn vị từng cảnh báo đến người lao động về những rủi ro và quyền lợi khi thanh lý, cầm cố sổ BHXH.

Theo đó, người lao động thay vì phải chờ đợi 12 tháng để lãnh BHXH một lần nhưng vì lý do nào đó họ chấp nhận bán gấp cho người khác với số tiền ít hơn nhiều so với giá trị thực của sổ BHXH. Bên mua sẽ hưởng phần chênh lệch do thu mua với giá rẻ.

Theo ông Hà, bản chất việc mua bán, cầm cố sổ BHXH tồn đọng cả rủi ro cho người bán lẫn người mua. Khi bán, cả hai bên cùng ra phòng công chứng để làm thủ tục ủy quyền, về mặt pháp lý sẽ không có dấu hiệu lừa đảo.

Thế nhưng, rủi ro là trường hợp bên bán có gặp vấn đề như tử vong thì BHXH sẽ chỉ giải quyết cho thân nhân người kê khai chứ không phải người ủy quyền.

Như vậy, khi bên mua giữ giấy ủy quyền hoặc sổ sẽ không có ý nghĩa. Bên cạnh đó, khi bán sổ BHXH, họ có quyền làm thủ tục cấp lại sổ do mất, cơ quan BHXH vẫn sẽ giải quyết rút một lần.

Theo ông Hà, pháp luật hiện nay quy định không được phép mua bán sổ BHXH, thế nhưng khi làm giấy ủy quyền rất khó để biết được thật - giả, điều này khiến cho việc mua bán dễ dàng hơn.

Để đảm bảo quyền lợi của mình, ông Hà khuyến cáo người lao động cần cân nhắc kỹ lưỡng để được lợi lâu dài thay vì cái lợi nhỏ trước mắt vì khi người lao động bán sổ thì chỉ có thể thu lại được 1/3 hoặc một nửa số tiền thực tế mình sẽ nhận được.

Luật sư Bùi Quốc Tuấn (Đoàn luật sư TP.HCM) cho rằng sau khi bán sổ BHXH, nếu người lao động làm thủ tục đề nghị cấp lại sổ BHXH do bị mất, hư hỏng để tiếp tục hưởng lợi mà bị cơ quan BHXH phát hiện có dấu hiệu trục lợi thì tùy vào tính chất, mức độ hành vi mà người vi phạm có thể bị phạt hành chính hoặc xử lý hình sự.

Theo đó, sẽ xử phạt vi phạm hành chính với hành vi kê khai hồ sơ không đúng sự thật, người vi phạm có thể bị xử lý vi phạm hành chính từ 1-2 triệu đồng theo điểm a khoản 1 điều 39 nghị định 28/2020/NĐ-CP.

Trường hợp các cá nhân mua bán sổ BHXH còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Theo đó, nếu có hành vi lập hồ sơ giả hoặc làm sai lệch nội dung hồ sơ BHXH hoặc dùng hồ sơ giả hoặc hồ sơ đã bị làm sai lệch nội dung lừa dối cơ quan BHXH mà chiếm đoạt tiền BHXH từ 10 đến dưới 100 triệu đồng hoặc gây thiệt hại từ 20 đến dưới 200 triệu đồng thì người vi phạm có thể bị phạt tiền từ 20 đến 100 triệu đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 2 năm hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 2 năm.

Nặng nhất, người này còn có thể bị phạt tù từ 5 năm đến 10 năm nếu chiếm đoạt tiền BHXH từ 500 triệu đồng hoặc gây thiệt hại 500 triệu đồng trở lên.

Như vậy việc mua bán sổ BHXH tiềm ẩn rất nhiều rủi ro, thậm chí còn khiến người lao động bị phạt. Vì vậy, dù khó khăn, người lao động cũng không nên bán sổ BHXH. Để ngăn chặn và xử lý hành vi thu mua sổ BHXH, đề nghị xây dựng Luật BHXH (sửa đổi) bổ sung hành vi bị nghiêm cấm đối với hành vi mua bán sổ BHXH dưới mọi hình thức.

Ngăn chặn nhiều nhóm Facebook cầm cố, mua bán sổ bảo hiểm xã hội công khai

Bảo hiểm xã hội Việt Nam xác định nhiều nhóm Facebook hỗ trợ thanh lý, cầm cố, mua bán sổ bảo hiểm xã hội công khai, có cả số điện thoại liên hệ và đã đề nghị cơ quan chức năng ngăn chặn.