Rẽ phải khi đèn đỏ là một trong những vấn đề được nhiều bạn đọc quan tâm nhất trong thời gian qua.

Nhằm góp thêm một góc nhìn về vấn đề này, Tuổi Trẻ Online giới thiệu bài viết của tác giả Mai Mai Hương: Vì sao nhiều nước trên thế giới cho phép rẽ phải khi đèn đỏ?

Tiết kiệm nhiên liệu

"Việc cho phép xe cộ rẽ phải khi đèn đỏ được đưa ra vào những năm 1970 như một cách tiết kiệm nhiên liệu…", theo tài liệu của Cơ quan Quản lý xa lộ liên bang Mỹ (FHWA). 

Thập niên 1970 chính là giai đoạn thế giới vật lộn với khủng hoảng dầu mỏ. Đầu tiên là vào năm 1973, khi các thành viên Ả Rập của OPEC (Tổ chức các nước xuất khẩu dầu) tăng gấp bốn lần giá dầu thô lên mức 12 USD/thùng và áp lệnh cấm vận - khiến nguồn cung từ Trung Đông đến Mỹ, Nam Phi và Tây Âu bị ngưng từ tháng 10-1973.

Động thái của OPEC gây ra một cuộc khủng hoảng năng lượng toàn cầu, kéo theo suy thoái kinh tế và gia tăng lạm phát… 

Tại Mỹ, chỉ vài tháng sau cấm vận, xăng dầu tăng giá 40% nhưng không có để mua. 

Giáng sinh năm 1973, đến cây thông ở Nhà Trắng cũng không dám lên đèn vì phải tiết kiệm năng lượng. 

Năm 1979 thế giới gánh thêm một cú sốc nữa: Cách mạng Iran (1978-1979) diễn ra làm ngành dầu mỏ nước này bị ảnh hưởng, sản lượng khai thác dầu thế giới sụt giảm, giá dầu lại tăng phi mã.

Chính cơn khát dầu những năm 1970 đã khiến nhiều nước công nghiệp phải thay đổi chính sách năng lượng và áp dụng nhiều biện pháp tiết kiệm xăng dầu. 

Tại Mỹ, bên cạnh việc giới hạn vận tốc ở mức 55 dặm/giờ (khoảng 88km/giờ), các kỹ sư giao thông đề xuất cho xe cộ rẽ phải khi đèn đỏ. 

Sáng kiến của họ nhanh chóng được tiếp thu và kênh tin tức nổi tiếng CBS News sau này đã thuật lại như sau: "Lo ngại rằng xe hơi nổ máy mà không chạy khi dừng đèn đỏ có thể góp phần gây khủng hoảng năng lượng, Chính phủ Mỹ những năm 1970 đã cảnh báo rằng các tiểu bang có thể gặp khó khăn khi xin cấp ngân sách liên bang nếu (cứ để) các thành phố cứ cấm rẽ phải khi đèn đỏ…". 

Nhưng không phải cứ đèn đỏ là được vô tư rẽ về bên phải. 

Luật Mỹ quy định khi đèn trên chiều lưu thông đã đỏ, người lái xe phải dừng hẳn và nhường đường cho các phương tiện hay người đi bộ qua trước, rồi mới từ từ rẽ. Tuy nhiên, ở những nơi hay vào những lúc đông người đi bộ, việc rẽ phải khi đèn đỏ không được ủng hộ, mà FHWA còn yêu cầu lắp đặt biển cấm rẽ lúc đèn đã đỏ. 

Về sau, giới hạn vận tốc 55 dặm/giờ được xóa bỏ, nhưng rẽ phải khi đèn đỏ vẫn là một lẽ tất yếu ở Mỹ suốt nửa thế kỷ qua. 

Ngoại trừ ở thành phố New York đông đúc, xe cộ chỉ được rẽ đèn đỏ ở nơi có biển báo cho phép làm điều đó. 

Dân xứ khác mới đến lơ ngơ rẽ phải thường chia sẻ một kỷ niệm nhớ đời là bị người đi bộ hay cảnh sát la thẳng vô mặt: "No right on red in New York City" (không rẽ phải khi đèn đỏ ở New York City).

Cho phép rẽ phải khi đèn đỏ vì sợ bị... cướp

Tương tự, Canada cũng cho xe cộ rẽ phải (hay rẽ trái ở giao lộ với đường một chiều) khi đèn đỏ suốt 50 năm qua, với điều kiện phải dừng hẳn xe trước vạch quy định, quan sát và nhường đường cho người đi bộ, xe đạp, và các loại xe khác đã đi vào khu vực giao lộ trước. 

Nhưng phải tới năm 2003, sau khi chương trình thí điểm cho thấy đi đứng theo cách này chẳng hại gì ai, toàn dân Quebec mới được quẹo rẽ, trừ những nơi có biển cấm.

Đáng chú ý là quy định biển cấm cần phải được đặt ở những giao lộ mà trong mười hai tháng liên tiếp có hơn ba vụ tai nạn xảy ra liên quan đến việc rẽ phải khi đèn đỏ. Biển này sẽ được cân nhắc gỡ bỏ nếu số tai nạn trong năm ở giao lộ đó giảm.

Ở Trung Mỹ và Nam Mỹ, trong khi ở Mexico, Panama, hay Chile xe cộ được rẽ phải khi đèn đỏ nếu có biển báo cho phép rẽ thì Brazil cấm triệt để, cho đến năm 1999 mới có ngoại lệ. 

Cơ sự bắt đầu từ Rio de Janeiro, sau khi xảy ra một loạt vụ cướp nhắm vào các xe hơi dừng đèn đỏ ban đêm gây thương vong nghiêm trọng. Đỉnh điểm là vụ một chuyên gia công nghệ 45 tuổi bị bắn vào đầu tử vong khi chờ đèn đỏ đêm 14-7-1999. 

Một tuần sau đó, chính quyền Rio quyết định cho người dân hễ gặp đèn đỏ thì được rẽ phải trong khung giờ từ 10g đêm trước đến 5g sáng hôm sau để giảm nguy cơ bị cướp tấn công. 

Và 1.001 lý do khác

Ở châu Á, trong khi luật Trung Quốc, Hàn Quốc, Lebanon cho phép rẽ phải khi đèn đỏ trừ khi có biển cấm, luật Đài Loan cấm rẽ phải khi đèn đỏ trừ khi có biển cho phép rẽ và hành vi này phải khi đèn đỏ có mức tiền phạt thấp hơn hành vi vượt đèn đỏ. 

Ở châu Âu, tại các nước như Ba Lan, Czech, Latvia, Slovakia, Romania... xe hơi được rẽ phải khi đèn hiệu cho phép việc này bật sáng, nhưng người lái cũng phải tuân thủ ba bước kỹ thuật: dừng xe, quan sát, nhường đường. 

Luật của Pháp cho phép xe đạp rẽ phải khi đèn đỏ, xe ô tô chỉ được đi như vậy khi có đèn phụ cho phép rẽ. Cả hai trường hợp đều không yêu cầu phải dừng lại suy nghĩ và quan sát gì, dù vẫn yêu cầu phải nhường đường cho người đi bộ và các xe đi thuận chiều. 

Và ở Bỉ người ta đã bắt đầu cho xe đạp rẽ phải từ năm 2012 cũng sau một thời gian thử nghiệm.

Còn ở Nga tháng 5-2013 là cột mốc đáng nhớ khi người dân lần đầu trong lịch sử được rẽ phải ở đèn đỏ tại những giao lộ có gắn đèn báo. 

Quyết định này được đưa ra sau một năm rưỡi chính phủ thảo luận và thí điểm ở một vài ngã tư tại Moscow và Belhorod, vì dư luận ráo riết kêu gọi các giải pháp để giảm kẹt xe.

Thụy Sĩ không có ưu tiên cho ô tô, nhưng từ ngày 1-1-2021 cho phép xe đạp và xe máy được rẽ phải khi đèn đỏ ở những giao lộ có biển báo nền đen in hình xe đạp và mũi tên phải có màu vàng. 

Tuy nhiên, cổng thông tin chính phủ Thụy Sĩ vào ngày 15-1-2021 vẫn nhấn mạnh: "Đỏ là đỏ! Nguyên tắc này vẫn còn hiệu lực… 

Phải chú ý người đi bộ vì họ được ưu tiên. Nếu không có biển báo trên ở đèn giao thông, đèn đỏ vẫn áp dụng cho mọi xe đạp và xe gắn máy".

Tranh luận về mặc định được rẽ phải: 'Trước tiên phải có chỗ cho xe đi'

Có nên mặc định cho phép xe rẽ phải tại các giao lộ TP.HCM hay không đang là chủ đề được nhiều bạn đọc quan tâm.