Theo Car News China, Sina, sửa chữa xe điện đang bị mô tả là một "nghề nguy hiểm" ở Trung Quốc. Một loạt vụ kiện thợ ngoài, các hoạt động sửa chữa bị hạn chế và khả năng tiếp cận thông tin kỹ thuật bị giới hạn đã làm nổi bật những thách thức đáng kể trong thị trường hậu mãi xe điện đang phát triển.

Các vấn đề cốt lõi xoay quanh "quyền sửa chữa" chưa rõ ràng đối với chủ sở hữu và thợ máy xe điện.

Thợ máy đối mặt với các cuộc chiến pháp lý

Một số nhà sản xuất xe điện ở Trung Quốc đã kiện các thợ ngoài vì sửa chữa hoặc chia sẻ quy trình sửa chữa trực tuyến. Một ví dụ đáng chú ý liên quan đến thợ máy kiêm vlogger được gọi là "Anh Long". Anh Long phải đối mặt với các vụ kiện từ ba công ty xe điện vì đã sửa chữa xe của họ và đăng video về chúng.

Đáng lo ngại hơn là trường hợp của hai thợ máy ở Thượng Hải (Trung Quốc), "Lưu Lớn" và "Lưu Nhỏ". Họ đã bị kết án sáu tháng tù (án treo) vào năm 2024 vì tội "làm hỏng hệ thống thông tin máy tính". Họ đã mở khóa hai bộ pin xe điện bị khóa.

Theo các báo cáo, họ đã sử dụng các công cụ chẩn đoán để sao chép dữ liệu từ một gói pin đang hoạt động sang gói pin bị khóa của chủ xe, để cho phép xả điện. Hành động này được coi là có khả năng ảnh hưởng đến tính xác thực của dữ liệu xe được tải lên các nền tảng giám sát - một yêu cầu bắt buộc theo quy định.

Các nhà sản xuất ô tô như Nio đã tuyên bố rằng hành động của họ chủ yếu là vì sự an toàn của người dùng. Họ lập luận rằng các trung tâm dịch vụ được ủy quyền cung cấp sự đảm bảo kỹ thuật tốt hơn.

Một số chuyên gia trong ngành đồng ý, chỉ ra những rủi ro liên quan đến việc các gói pin bị mở khóa vào các trạm hoán đổi pin hoặc các mối nguy hiểm tiềm ẩn về an toàn như sạc/xả quá mức nếu cài đặt gốc được khôi phục trên pin bị xuống cấp. Danh tiếng của thương hiệu cũng có thể bị ảnh hưởng.

Tuy nhiên, những vụ kiện này cũng đã gây ra cuộc tranh luận trong ngành sửa chữa ô tô. Điều này dẫn đến việc nhiều xưởng ngoài phải gỡ bỏ các video và dịch vụ sửa chữa pin xe điện khỏi các nền tảng trực tuyến. Một số thợ máy hiện nay thích chỉ làm việc với các thương hiệu như Tesla do ít kiện tụng liên quan đến việc sửa chữa của bên thứ ba hơn.

Tranh luận về "quyền sửa chữa"

Các hãng xe Trung Quốc đang nắm quyền kiểm soát chặt chẽ đối với thị trường hậu mãi xe điện, bao gồm cả hạn chế việc cung cấp phụ tùng, thông tin kỹ thuật và công cụ chẩn đoán cho các xưởng ngoài. Điều này tạo ra một “rào cản vô hình” đối với các thợ sửa chữa bên thứ ba.

Nhiều chủ xe than phiền về các điều khoản bảo hành mang tính ràng buộc, thường được giấu kỹ trong thỏa thuận sử dụng, quy định rằng việc sửa chữa hoặc thay đổi không được ủy quyền có thể làm mất hiệu lực bảo hành - đặc biệt với các bộ phận quan trọng như hệ thống pin. Điều này đã làm dấy lên tranh cãi về việc liệu chủ xe thực sự sở hữu chiếc xe, hay chỉ có quyền sử dụng.

Mặc dù pháp luật yêu cầu các hãng xe phải công bố thông tin kỹ thuật phục vụ sửa chữa, việc áp dụng yêu cầu này đối với xe điện lại diễn ra chậm.

Sự phát triển nhanh chóng của công nghệ xe điện, kiến trúc điện tử tích hợp và các bản cập nhật phần mềm từ xa (OTA) thường xuyên cũng gây khó khăn cho các xưởng ngoài, vì các linh kiện hoặc sửa chữa từ bên thứ ba có thể gây ra lỗi hệ thống hoặc vấn đề tương thích sau khi cập nhật.

Việc thiếu một mạng lưới sửa chữa độc lập mạnh mẽ cũng là vấn đề đáng lo ngại, vì các trung tâm dịch vụ được ủy quyền không có mật độ hoặc độ phủ đủ lớn, đặc biệt ở những khu vực xa xôi, khiến người dùng có rất ít lựa chọn.

Tình hình còn nghiêm trọng hơn đối với những người sở hữu xe điện của các hãng đã phá sản, buộc chủ xe chỉ còn cách dựa vào các xưởng bên thứ ba - vốn không có quyền truy cập vào dữ liệu kỹ thuật hoặc linh kiện chính hãng.

Giải pháp

Các chuyên gia trong ngành chỉ ra rằng đang tồn tại một khoảng cách lớn về nguồn nhân lực. Ước tính Trung Quốc thiếu khoảng 824.000 kỹ thuật viên xe điện có tay nghề cao. Trong khi đó, các xưởng sửa chữa độc lập vẫn gặp nhiều khó khăn trong việc thích nghi và hưởng lợi từ quá trình chuyển đổi sang xe điện, do các rào cản từ nhà sản xuất.

Một số nỗ lực gần đây đang cố gắng giải quyết những vấn đề này. Tháng 1-2025, chính quyền Trung Quốc đã ban hành văn bản nhấn mạnh cần giảm hợp lý chi phí sửa chữa và sử dụng xe điện.

Văn bản này kêu gọi đa dạng hóa nguồn cung linh kiện sửa chữa, khuyến khích các hãng xe và công ty sản xuất pin mở công nghệ và bán các bộ phận thuộc "bộ tam" quan trọng (pin, động cơ và điều khiển điện tử) cho thị trường hậu mãi, cũng như thúc đẩy chia sẻ dữ liệu.

Việc phát triển các tiêu chuẩn thử nghiệm va chạm tốc độ thấp mới và hệ thống phân loại rủi ro cho bảo hiểm cũng đang được triển khai.

Thay pin xe điện 5 năm nữa sẽ rẻ hơn sửa chữa xe động cơ xăng

Các công ty nghiên cứu dự đoán giá lithium, nguyên liệu thô quan trọng trong pin xe điện, sẽ giảm mạnh trong những năm tới. Chi phí thay thế pin vì thế rẻ hơn nhiều so với hiện tại, thậm chí còn rẻ hơn so với sửa chữa động cơ xăng dầu.