Bạn trẻ hoạt động công tác xã hội trò chuyện, chia sẻ cùng người cao tuổi tại Hà Nội - Ảnh: HÀ QUÂN
Trao đổi cùng Tuổi Trẻ, ông Tô Đức - cục trưởng Cục Bảo trợ xã hội (Bộ Y tế) - nói: "Chúng ta đang có những bước đi vững chắc trong hình thành đội ngũ công tác xã hội chuyên nghiệp để giúp người dân thụ hưởng dịch vụ đầy đủ, toàn diện. Qua đó người dân có thể được hỗ trợ ngay khi gặp vấn đề về tâm lý, sức khỏe, sinh kế, việc làm, nghèo đói hay chịu ảnh hưởng của thiên tai, thảm họa".
Nhân viên công tác xã hội hoạt động chuyên nghiệp
* Chúng ta đã quen với khái niệm công tác xã hội. Nghị định lần này quy định cụ thể ra sao, thưa ông?
- Nghị định về công tác xã hội hướng tới việc hành nghề công tác xã hội chuyên nghiệp với quy định đăng ký hành nghề; quyền, nghĩa vụ người hành nghề; dịch vụ công tác xã hội hay đạo đức nghề nghiệp.
Người hành nghề chuyên nghiệp có thể làm trong các ngành y tế, giáo dục, tư pháp, cơ sở giáo dưỡng, tòa án. Chẳng hạn như trường học có nhân viên tâm lý học đường, ngành tư pháp có nhân viên hỗ trợ người chưa thành niên tham gia quá trình tư pháp, hỗ trợ trẻ em trong các trường giáo dưỡng...
Họ phải được đào tạo về công tác xã hội khi hành nghề chuyên nghiệp trình độ từ cao đẳng trở lên, đã thực hành tại cơ sở cung cấp dịch vụ công tác xã hội và được cấp giấy chứng nhận đăng ký hành nghề công tác xã hội. Người trực tiếp trị liệu, can thiệp chăm sóc cho đối tượng sử dụng dịch vụ công tác xã hội phải đăng ký hành nghề, đáp ứng yêu cầu được ký hợp đồng cung cấp dịch vụ công tác xã hội với các tổ chức, cá nhân.
* Lần đầu tiên có quy định cụ thể về mặt pháp lý, thủ tục đăng ký sẽ thế nào?
- Giấy chứng nhận đăng ký hành nghề công tác xã hội dự kiến từ 1-1-2027 gắn với hệ thống quản lý đăng ký trực tuyến. Các thủ tục, điều kiện cấp giấy chứng nhận hành nghề khá đơn giản, thuận lợi, bảo đảm quản lý nhà nước tập trung thống nhất.
Chỉ cần người đứng đầu cơ sở đánh giá, xác nhận, người hành nghề công tác xã hội gửi đơn đến Sở Y tế để theo dõi quá trình làm việc cũng như mời tham dự khóa học, chương trình nâng cao kiến thức, tay nghề. Hiện cả nước có khoảng 250.000 người hành nghề công tác xã hội chuyên nghiệp gồm công chức, viên chức, người lao động làm việc tại các cơ sở như bệnh viện, trường học...
Ông TÔ ĐỨCĐể người dân hưởng lợi
* Trong tình huống thiên tai (bão lũ, cháy rừng, động đất...), cụ thể nhân viên công tác xã hội sẽ làm gì?
- Khi có thiên tai, nhân viên công tác xã hội sẽ tiếp cận các gia đình bị ảnh hưởng để thu thập, đánh giá thông tin về tác động, thiệt hại, tổn thương mà người dân gánh chịu. Từ đó sẽ lập kế hoạch hỗ trợ, đáp ứng nhu cầu khẩn cấp và lâu dài, kết nối hỗ trợ y tế khẩn cấp hoặc nơi trú ẩn an toàn, hỗ trợ lương thực, nước uống.
Nhân viên công tác xã hội phối hợp với Ủy ban Mặt trận Tổ quốc và cộng đồng huy động nguồn lực hỗ trợ người dân. Họ phải nắm đầy đủ, chi tiết thông tin và lập hồ sơ quản lý đối với hộ gia đình để đề xuất lên kế hoạch hỗ trợ từ Nhà nước, đột xuất hoặc các nguồn lực xã hội được huy động. Mạng lưới công tác xã hội ở nước ta mới hình thành khoảng chục năm trong khi các nước đã có hơn trăm năm.
* Chúng ta học được gì từ kinh nghiệm quốc tế trong lĩnh vực này?
- Nghị định này có giá trị quan trọng khi xảy ra khủng hoảng là nhân viên công tác xã hội được cơ quan có thẩm quyền triệu tập, vận động tham gia, không nhất thiết là công chức, viên chức, nguyên tắc là huy động nguồn lực toàn xã hội. Trách nhiệm của Nhà nước là quản lý hoạt động ủng hộ, hỗ trợ, tạo hành lang pháp lý cho nhân viên công tác xã hội hoạt động.
Tại các nước, nhân viên công tác xã hội chuyên nghiệp hỗ trợ phòng ngừa, can thiệp, trị liệu, phục hồi, phát triển nhằm bảo đảm an sinh xã hội và xây dựng hạnh phúc của người dân. Điều này góp phần bảo đảm thực hiện quyền, nhân phẩm, giá trị của con người, công bằng và bình đẳng xã hội mà mỗi chức năng có cơ quan, đội ngũ được huấn luyện với kỹ năng, phương pháp phù hợp.
Qua bài học của các nước ở châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc hay ASEAN, chúng ta phải quan tâm tới xu hướng mới, ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ gắn với bối cảnh Việt Nam. Người dân thường có nhu cầu sử dụng dịch vụ công tác xã hội tại gia đình thay vì đến các cơ sở tập trung nên dịch vụ cần hướng tới hỗ trợ chuyên sâu, đòi hỏi đội ngũ chuyên nghiệp, gần cộng đồng hơn.
Như trẻ có vấn đề sức khỏe tâm thần, tự kỷ, khủng hoảng thì gia đình có thể ký hợp đồng dịch vụ thông qua cơ sở cung cấp dịch vụ hoặc ký hợp đồng trực tiếp với nhân viên CTXH chuyên nghiệp. Chúng ta cần thúc đẩy ngành kinh tế chăm sóc trẻ em, người cao tuổi, người khuyết tật, nhóm dân cư yếu thế trong toàn xã hội thời gian tới.
* Ông cho rằng các bạn trẻ có cơ hội nếu muốn theo nghề công tác xã hội chuyên nghiệp không?
- Chúng ta có nhiều trường đại học, cao đẳng đào tạo trình độ cử nhân, thạc sĩ, tiến sĩ về công tác xã hội với nguồn nhân lực dồi dào. Bộ Y tế xác định vai trò của nhân viên công tác xã hội rất quan trọng nên sẽ tham mưu, đề xuất các vị trí việc làm về công tác xã hội ở cấp cơ sở. 100% bệnh viện trung ương, bệnh viện tuyến tỉnh đã có phòng công tác xã hội và đang triển khai ở tuyến cơ sở.
Đây là những đơn vị cung cấp dịch vụ, hỗ trợ cộng đồng hoạt động công ích nên Nhà nước sẽ bảo đảm tổ chức, con người, không thu phí. Nhà nước khuyến khích tư nhân tham gia, thành lập tổ chức, đơn vị theo pháp luật để ký hợp đồng dịch vụ công tác xã hội chuyên sâu như can thiệp, trị liệu tâm lý, phục hồi chức năng, hỗ trợ phát triển cộng đồng.
BÌNH LUẬN HAY