Người dân xây nhà ở huyện Nhơn Trạch (Đồng Nai) - Ảnh: TỰ TRUNG
Khi bỏ giấy phép xây dựng, cơ quan nhà nước chỉ cần hậu kiểm ở khâu hoàn công làm "chốt chặn" hiệu quả để bảo đảm trật tự xây dựng.
Chốt hậu kiểm, hoàn công, cấp sổ
Theo quy định hiện nay, qua quá trình kiểm tra giám sát một công trình xây dựng, nếu lực lượng chức năng phát hiện công trình xây không phép hoặc sai phép (xây vượt quá nội dung cấp phép) thì xử lý như sau:
- Công trình đang thi công bị cơ quan chức năng phát hiện xây dựng không phép hoặc sai phép thì phải buộc ngừng thi công.
- Công trình vi phạm xây dựng trên thửa đất không phù hợp quy hoạch thì phải xử phạt và buộc chủ nhà thực hiện các thủ tục để xin cơ quan chức năng cấp phép (nếu chưa có phép) hoặc xin điều chỉnh giấy phép cho phù hợp (nếu xây sai phép).
Sau khi được cấp phép hoặc điều chỉnh giấy phép, chủ nhà mới được tiếp tục xây dựng theo đúng giấy phép được cấp.
- Công trình vi phạm mà đã xây dựng xong vào thời điểm cơ quan chức năng phát hiện vi phạm thì phải xử phạt và buộc phá dỡ.
Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Nguyễn Hải Long, cố vấn pháp lý Công ty luật TNHH AGL, cho rằng đối chiếu quy định hiện hành thì không có hình thức xử lý vi phạm nào là "phạt cho tồn tại".
Vì thế, trong trường hợp bỏ giấy phép xây dựng, cơ quan chức năng cũng chỉ cần chờ công trình xây dựng xong thì tiến hành kiểm tra hoàn công. Khâu này xem như hậu kiểm công trình xây dựng.
Trường hợp công trình xây dựng không đúng quy chuẩn theo thông tin đã đăng ký, cơ quan chức năng có thể yêu cầu chủ nhà sửa chữa, khắc phục diện tích xây chưa đúng.
"Nếu chủ nhà sửa chữa, khắc phục diện tích nhà cho đúng khung, cơ quan chức năng tổ chức xác nhận, cho phép hoàn công để cấp giấy chứng nhận nhà đất. Trường hợp xây nhà cố tình vi phạm xây không đúng khung quy chuẩn, tăng tầng, thậm chí không bảo đảm an toàn để ở, đe dọa an toàn công trình lân cận, buộc tháo dỡ ngay.
Bỏ giấy phép xây dựng: Tăng trách nhiệm người xây nhà
Đồng tình với góp ý của ông Hải Long, luật sư Bùi Quốc Tuấn (đoàn luật sư TP.HCM) cũng góp ý thêm về giải pháp tăng trách nhiệm của người dân khi thực hiện quyền và nghĩa vụ trong việc xây dựng.
Cụ thể, theo luật sư Tuấn, khi bỏ việc xin phép xây dựng thì cơ quan nhà nước cần có hướng dẫn cụ thể về khung (chiều cao, rộng, chiều sâu, khoảng lùi, lộ giới, độ vươn ban công...) xây dựng tương ứng vị trí đất theo quy hoạch, quy chế để người dân có "ni" để so sánh, xây theo cho đúng.
Bên cạnh đó, khi bỏ cấp phép đồng thời thực hiện siết hậu kiểm hoàn công, xử lý nghiêm vi phạm thì người dân tự có trách nhiệm với ngôi nhà, công trình mà mình xây dựng.
"Khi đó người dân tự phải tìm hiểu quy hoạch, quy chế để lên kế hoạch xây nhà cho phù hợp. Họ sẽ phải chủ động và gần như chắc chắn sẽ phải nhờ đến đơn vị có chức năng thiết kế, thi công chuyên nghiệp để bảo đảm công trình của họ được xây dựng đúng, không bị cơ quan chức năng bắt bẻ sai sót, sửa chữa gì...", luật sư Tuấn nói.
Ngoài ra theo luật sư Tuấn, chủ trương tăng tính tự chủ, tăng trách nhiệm của người dân trong xây dựng cũng rất phù hợp trong điều kiện sắp xếp, tinh giản bộ máy sắp tới.
Cụ thể, theo luật sư Tuấn, theo quy chế phối hợp quản lý trật tự xây dựng trên địa bàn TP.HCM thì thanh tra xây dựng là lực lượng có trách nhiệm theo dõi, kiểm tra, phát hiện, ngăn chặn và xử lý công trình vi phạm trật tự xây dựng đã được cấp phép xây dựng.
Trong khi theo sắp xếp, lực lượng thanh tra xây dựng là thanh tra chuyên ngành sẽ không còn. UBND cấp xã quản lý toàn diện về công tác xây dựng (nói riêng) ở địa phương cũng không thể đủ nhân sự để đi giám sát, kiểm tra thường xuyên khi công trình thi công.
"Như vậy, cứ để chủ nhà tự đăng ký, tự xây dựng, xây xong thì lực lượng đi kiểm tra, xử lý ở khâu cuối, vừa hiệu quả vừa tiết kiệm thời gian, nhân lực cho bộ máy...", luật sư Tuấn phân tích.
Đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp):
Tăng cường năng lực kiểm tra, giám sát
Chủ trương chuyển đổi từ tiền kiểm sang hậu kiểm là cải cách hành chính hiện đại đã được nhiều nước ứng dụng. Trong đó, mô hình thông báo xây dựng thay cho xin phép xây dựng vừa phù hợp hướng cải cách hiện đại và chuyển đổi số.
Thực tế qua phản ánh của người dân cho thấy hiện nay việc xin phép xây dựng nhà ở riêng lẻ tại Việt Nam vẫn còn gây nhiều phiền hà do thủ tục hành chính rườm rà, đặc biệt ở các địa phương đô thị hóa nhanh.
Việc chuyển đổi mô hình sang hậu kiểm giúp đơn giản hóa thủ tục, giảm thời gian xử lý nhưng đảm bảo quản lý quy hoạch - chất lượng xây dựng.
Dù vậy để phương thức quản lý này đạt hiệu quả, trước hết cần minh bạch thông tin quy hoạch, ứng dụng công nghệ quản lý - giám sát và tăng cường năng lực kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm. Cơ quan chức năng cần xây dựng nhiều cơ chế để tiếp nhận thông tin phản ánh của người dân, ghi nhận vi phạm để sớm kiểm tra xử lý và ngăn chặn vi phạm.
Các chuyên viên của UBND quận Phú Nhuận (TP.HCM) tiếp người dân đến làm thủ tục về đất đai - Ảnh: T.T.D.
Kỹ sư xây dựng Nguyễn Hoàng Sang:
Chủ đầu tư thôi cơi nới, nhà thầu không tiếp tay vi phạm
Thông thường để thi công nhà ở, giữa chủ đầu tư (chủ nhà) và đơn vị thi công (nhà thầu) sẽ ký với nhau hợp đồng thi công.
Căn cứ vào bản vẽ thiết kế nhà ở đã được phê duyệt kèm theo giấy phép xây dựng, nhà thầu và chủ nhà sẽ thỏa thuận các nội dung pháp lý liên quan về việc thi công như việc xuất hóa đơn, khai báo nội dung công việc thi công, chất lượng công trình, trách nhiệm bảo đảm an toàn công trình...
Căn cứ nội dung hợp đồng, nhà thầu sẽ tiến hành việc xây dựng theo đúng bản vẽ xin phép.
Một công trình nhà ở xây sai phép, cơi nới, vượt tầng... thường sẽ đợi thực hiện xong thủ tục hoàn công của cơ quan chức năng thì sẽ tiếp tục xây "giai đoạn hai".
Việc cơi nới, làm thêm thực chất xuất phát từ mong muốn của chủ nhà. Nội dung làm thêm, cơi nới, rõ ràng cả chủ nhà cùng nhà thầu đều biết là làm sai quy định về xây dựng, và thường nội dung này sẽ được thỏa thuận miệng giữa hai bên, chứ không có trong nội dung hợp đồng đã ký.
Phía nhà thầu thi công không phải ai cũng muốn chiều ý chủ nhà để xây thêm sai giấy phép. Nhưng nếu chủ nhà họ đã muốn làm mà nhà thầu không đồng ý, họ cũng sẽ thuê đơn vị khác hay nhóm thợ xây thực hiện.
Nếu Nhà nước bỏ việc xin giấy phép, rất thuận lợi cho người dân lẫn đơn vị thiết kế, thi công. Đồng thời TP.HCM cũng cho phép người dân xây nhà theo "khung" (chừa lộ giới bao nhiêu, mật độ xây dựng, chiều cao tối đa, tổng diện tích sàn bao nhiêu, khoảng lùi phía trước và phía sau công trình, độ vươn ban công...) phù hợp quy hoạch, quy chế quản lý kiến trúc trên địa bàn TP.HCM.
Như thế trường hợp không còn phải xin giấy phép xây dựng nhà ở nhưng để bảo đảm việc đăng ký xây dựng đúng quy hoạch, quy chế, người dân cần thuê đơn vị thiết kế, thi công chuyên nghiệp để tư vấn, lập bản vẽ "khung" nhà (gồm các mặt bằng tổng thể, mặt bằng các tầng, mặt bằng mái, lộ giới, khoảng lùi, độ vươn ban công...).
Bởi lẽ cần phải tránh việc người dân không được tư vấn phù hợp, việc xây dựng xảy ra sai sót (không cố ý) thì sẽ không được giải quyết khâu hoàn công, thậm chí phải sửa chữa, đập bỏ phần diện tích xây sai...
Việc thuê đơn vị thiết kế, thi công chuyên nghiệp, nhà ở cũng bảo đảm các hạng mục kiến trúc bên trong nhà (bố trí cầu thang, nhà bếp, công năng các phòng...) vừa bảo đảm thẩm mỹ, mỹ quan đô thị vừa bảo đảm an toàn, chất lượng công trình.
Phía chủ nhà và cả nhà thầu cũng cần nâng cao tinh thần trách nhiệm tuân thủ pháp luật về xây dựng để tạo ra bộ mặt đô thị bảo đảm mỹ quan.
BÌNH LUẬN HAY