Mô hình này được kỳ vọng vừa giảm gánh nặng thủ tục, vừa khuyến khích doanh nghiệp chủ động, minh bạch hơn trong hoạt động. Đặc biệt đây sẽ là đột phá thể chế về đầu tư xây dựng trong thời gian tới.

Loại bỏ "giấy phép con" không cần thiết, tốn kém thời gian

Theo Luật Xây dựng, hoạt động cấp phép xây dựng được thực hiện với công trình xây dựng nhà ở tại các đô thị, dự án đầu tư kinh doanh bất động sản, nhà ở quy mô lớn; còn khu vực nông thôn chưa thực hiện cấp phép xây dựng.

Ở các đô thị, việc cấp phép xây dựng được thực hiện với hai nhóm công trình: nhóm dự án bất động sản, nhà ở thương mại, cao ốc, chung cư cao tầng, các nhà máy trong khu công nghiệp và nhóm công trình nhà ở riêng lẻ của cư dân đô thị.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Lê Hữu Nghĩa, tổng giám đốc Công ty Lê Thành, cho biết với quy trình thủ tục cấp phép xây dựng hiện nay, sau khi được phê duyệt quy hoạch chi tiết 1/500, chủ đầu tư dự án phải thực hiện tiếp các bước lập, phê duyệt thiết kế cơ sở; trình cơ quan quản lý nhà nước thẩm định thiết kế kỹ thuật và xin cấp giấy phép xây dựng dự án.

Điều đáng nói, theo ông Nghĩa, là các bước lập, phê duyệt thiết kế cơ sở, thẩm định thiết kế kỹ thuật, cấp phép xây dựng có nội dung y chang nội dung quy hoạch chi tiết 1/500 đã được duyệt.

Về bản chất thì thủ tục cấp phép lặp đi lặp lại 4 lần, chỉ khác nhau tên thủ tục. Và để thực hiện 3 bước thủ tục không cần thiết này, doanh nghiệp mất khoảng 6 tháng chờ đợi, tốn kém chi phí và bỏ lỡ nhiều cơ hội kinh doanh.

Đại diện một doanh nghiệp bất động sản cũng cho hay cơ bản nội bản vẽ quy hoạch chi tiết 1/500 thể hiện tất cả các mặt bằng, mặt đứng, mặt cắt công trình, khoảng lùi trước lùi sau của công trình, chiều cao, mật độ xây dựng y chang như nội dung giấy phép xây dựng.

Vì thế, thủ tục cấp giấy phép xây dựng với các dự án đầu tư xây dựng là thừa, không cần thiết; cơ quan quản lý căn cứ vào quy hoạch chi tiết 1/500 của từng dự án là hậu kiểm, giám sát được.

Vị này cũng cho rằng việc bổ sung thủ tục cấp phép xây dựng vào Luật Nhà ở 2014 và các văn bản hướng dẫn làm phát sinh nhiều thủ tục, giấy phép con như cấp phép xây dựng, cấp chứng chỉ hành nghề xây dựng.

Trước đó, Luật Nhà ở 2003 không quy định chủ đầu tư dự án phải thực hiện thủ tục cấp phép xây dựng, thẩm định thiết kế; dự án có phê duyệt quy hoạch chi tiết 1/500 là chủ đầu tư được xây liền.

Một điểm bất cập khác của Luật Xây dựng 2014 cũng được ông Lê Hữu Nghĩa chỉ ra, đó là quy định chủ đầu tư dự án nhà ở phải thực hiện thủ tục kiểm tra công tác nghiệm thu công trình tại sở xây dựng.

"Thủ tục này hình thức, kéo dài nhiều tháng, không cần thiết, do đó nên bỏ luôn. Thực tế khi làm thủ tục nghiệm thu dự án nhà ở, chủ đầu tư chỉ ôm hết hồ sơ lên cho cán bộ sở kiểm tra xem đủ chưa rồi ký xác nhận" - ông Nghĩa nói.

Và với quy trình thủ tục thực hiện dự án nhà ở hiện nay, theo ông, Nhà nước đang "ôm" việc của doanh nghiệp, nhưng khi xảy ra sự cố công trình thì cơ quan quản lý nhà nước lại không chịu trách nhiệm, mà doanh nghiệp chủ dự án, đơn vị thi công, đơn vị thiết kế, tư vấn giám sát phải chịu hoàn toàn trách nhiệm. Vì thế nên thủ tục này không cần thiết.

Ông Lê Hoàng Châu, chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP.HCM, cũng cho rằng Bộ Xây dựng cần sớm bỏ quy định cấp phép xây dựng với các dự án bất động sản, nhà ở thương mại đã được cấp thẩm quyền phê quyệt quy hoạch chi tiết 1/500.

"Thủ tục cấp phép xây dựng đang tồn tại nhiều bất cập, dự án được phê duyệt quy hoạch chi tiết 1/500 rồi nhưng khi mỗi lần san lấp mặt bằng, thi công hồ cảnh quan, đường giao thông trong dự án lại phải xin phép xây dựng là bất cập.

Hay các công trình chuyên ngành sau khi được bộ chuyên môn phê duyệt thiết kế công trình vẫn phải xin giấy phép xây dựng. Những giấy phép con loại này cần sớm được loại bỏ để tạo môi trường đầu tư kinh doanh thông thoáng" - ông Châu nhấn mạnh.

Cần sớm phủ kín quy hoạch chi tiết 1/500 các tuyến phố, tuyến đường, khu dân cư đô thị

Ủng hộ chủ trương bỏ cấp phép xây dựng với nhà ở riêng lẻ nhưng ông Châu cho rằng chủ trương này không dễ thực hiện khi hầu hết đô thị Việt Nam chưa phủ kín được quy hoạch chi tiết 1/500, phê duyệt thiết kế đô thị cho các tuyến đường, tuyến phố.

Ông Châu dẫn chứng ở Mỹ không thực hiện cấp phép xây dựng mà chỉ quản lý theo quy hoạch, thiết kế đô thị đã phê duyệt.

Người dân muốn xây nhà trên đất của mình chỉ cần tìm hiểu quy hoạch, thiết kế đô thị đã được duyệt và tự xây dựng đúng theo quy hoạch về chiều cao, khoảng lùi, cốt nền công trình và cả tông màu công trình.

Nhưng ở Việt Nam, hiện chỉ có một số tuyến đường tại các đô thị được phê duyệt quy hoạch chi tiết 1/500, ví dụ tuyến Nhật Tân - Nội Bài (Hà Nội). Đây là một trong số ít tuyến đường trên cả nước được phê duyệt quy hoạch 1/500, phê duyệt thiết kế đô thị.

"Việc lập quy hoạch 1/500 tất cả các tuyến phố ở đô thị khá tốn kém, bởi các lô đất trong khu dân cư hiện hữu đa dạng về hình hài và diện tích. Và muốn đơn giản thủ tục hành chính, bỏ cấp phép xây dựng bắt buộc phải lập quy hoạch chi tiết 1/500 các tuyến đường, tuyến phố.

Do đó, để thực hiện được chủ trương này trong thời gian tới cần đẩy mạnh xã hội hóa công tác lập quy hoạch.

Bên cạnh đó, chính quyền đô thị cần chọn khu vực có nhu cầu xây dựng cao lập quy hoạch chi tiết trước", ông Châu lý giải.

Một chuyên gia về xây dựng cũng khuyến nghị với các khu vực, tuyến phố đô thị đã được phê duyệt quy hoạch chi tiết 1/500, phê duyệt thiết kế đô thị có thể thực hiện ngay việc bỏ cấp phép xây dựng với nhà ở riêng lẻ cho người dân.

Nhưng với khu vực, tuyến phố chưa có quy hoạch chi tiết 1/500 thì cần tiếp tục thực hiện cấp phép xây dựng để người dân biết xây dựng sao cho đúng quy hoạch, bảo đảm mỹ quan đô thị.

Hơn nữa, theo vị này, khi Nhà nước tạo thủ tục thông thoáng cho doanh nghiệp, người dân xây nhà thì người dân, doanh nghiệp cũng phải nâng cao ý thức, trách nhiệm tuân thủ quy hoạch đô thị.

Các công ty xây dựng phải xây đúng bản vẽ kỹ thuật được duyệt, nếu xây sai sẽ không được cấp chủ quyền nhà ở, vi phạm nhiều lần sẽ bị rút giấy phép kinh doanh.

TS Nguyễn Minh Thảo, Viện Nghiên cứu chính sách và chiến lược (Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương), cũng cho rằng việc bỏ cấp phép xây dựng cần đi cùng với việc nâng cao năng lực hoạt động của các cơ quan giám sát như thanh tra xây dựng, đội quản lý trật tự xây dựng, UBND cấp phường/xã để bảo đảm đô thị được phát triển đúng quy hoạch, bảo đảm mỹ quan đô thị.

Đồng thời cần tăng chế tài xử lý nếu người dân, doanh nghiệp cố tình xây sai quy hoạch; cơ quan quản lý nhà nước có thể chế tài, không cấp quyền sử dụng nhà ở, không làm hoàn công, người dân và doanh nghiệp vi phạm chịu thiệt hại về tài sản.

Và để tạo thuận lợi cho doanh nghiệp và người dân, nhiều chuyên gia khuyến nghị cơ quan quản lý xây dựng các địa phương cần sớm phủ kín quy hoạch chi tiết 1/500 các tuyến phố, tuyến đường, khu dân cư đô thị.

Bên cạnh đó, cơ quan quản lý nhà nước ngành xây dựng cần công khai quy hoạch chi tiết 1/500, thiết kế đô thị đã được duyệt trên cổng thông tin các thành phố để người dân, doanh nghiệp biết và tuân thủ.

"Làm được điều này, người dân, doanh nghiệp không phải chạy vạy, đi xin cấp phép xây dựng mỗi khi làm nhà ở; giảm tình trạng nhũng nhiễu, vòi vĩnh của cán bộ quản lý trật tự xây dựng ở địa phương", TS Nguyễn Minh Thảo nói.

Kiến nghị bỏ cấp giấy phép xây dựng tại TP.HCM

Viện Kinh tế tài nguyên và Môi trường vừa có kiến nghị đến lãnh đạo TP.HCM về việc bỏ cấp giấy phép xây dựng từ ngày 1-7-2025 tại TP.HCM.