Mục tiêu của Washington khi tiếp tục siết chặt lệnh cấm xuất khẩu chip sang Trung Quốc không chỉ dừng lại ở việc kiềm chế tham vọng dẫn đầu trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI) của Bắc Kinh, mà còn là chấp nhận đánh đổi lợi ích của chính các tập đoàn Mỹ để duy trì thế thượng phong.

Đòn giáng vào Nvidia

Được xem là một trong những nạn nhân lớn nhất của cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung, Tập đoàn công nghệ Nvidia hôm 16-4 cho biết họ có thể chịu khoản lỗ lên đến 5,5 tỉ USD trong báo cáo tài chính quý 1, sau khi chính quyền Washington áp đặt các biện pháp hạn chế mới đối với xuất khẩu chip AI sang Trung Quốc - một trong những thị trường quan trọng nhất của hãng.

Theo đó, con chip H20 - được Nvidia thiết kế riêng để phục vụ thị trường Trung Quốc và tuân thủ các lệnh kiểm soát xuất khẩu trước đó - sẽ cần giấy phép đặc biệt nếu muốn tiếp tục bán vào quốc gia này. Hãng tin Reuters dẫn lời Nvidia cho biết quy định mới sẽ được áp dụng "vô thời hạn".

Ngay sau thông tin trên, cổ phiếu Nvidia đã giảm gần 7% khi chốt phiên giao dịch cùng ngày, khiến giá trị thị trường của công ty bốc hơi hơn 148 tỉ USD.

Làn sóng bán tháo cổ phiếu ngành chip nhanh chóng lan rộng. Tại châu Á, các công ty bán dẫn Hàn Quốc như Samsung Electronics và SK Hynix giảm tới 3% chỉ sau một đêm. 

Còn tại châu Âu, cổ phiếu của "ông lớn" ASML - tập đoàn sản xuất thiết bị bán dẫn Hà Lan - đã giảm 5% trong phiên giao dịch sáng sớm, sau khi CEO Christophe Fouquet cảnh báo: "Các thông báo thuế gần đây đã làm gia tăng sự bất định trong môi trường kinh tế vĩ mô, và tình hình sẽ còn biến động trong một thời gian". 

ASML cũng cho biết lượng đơn đặt hàng trong quý tài chính đầu tiên chỉ đạt 3,94 tỉ euro - thấp hơn khoảng 1 tỉ euro so với kỳ vọng của nhà đầu tư.

Ông Dan Ives, giám đốc nghiên cứu công nghệ toàn cầu tại công ty tài chính Wedbush Securities, dẫn đầu nhóm các nhà phân tích nhận định rằng mặc dù tác động tài chính cụ thể chưa quá nghiêm trọng xét về tổng thể quy mô của Nvidia, nhưng các biện pháp kiểm soát mới lại là một "đòn chiến lược" gây khó khăn nghiêm trọng cho nỗ lực duy trì quan hệ với khách hàng Trung Quốc của hãng.

"Thông tin mới cho thấy Nvidia đang đối mặt với nhiều rào cản đáng kể trong việc bán sản phẩm cho Trung Quốc, khi chính quyền ông Trump dường như đã nhận ra rằng có một công ty - và một con chip - đang dẫn đầu cuộc cách mạng AI, và đó chính là Nvidia", nhóm phân tích viết trong báo cáo công bố hôm 15-4.

Ông Michael Ashley Schulman - giám đốc đầu tư tại Running Point Capital - cũng đồng tình rằng quyết định hạn chế xuất khẩu chip H20 cho thấy sự bất ổn địa chính trị ngày càng bao trùm lĩnh vực công nghệ và bán dẫn.

"Đặc biệt là dưới các chính sách đảo chiều kiểu thời ông Trump, sự thiếu chắc chắn này khiến các doanh nghiệp và thị trường đầu tư hoang mang - như phản ứng sụt giảm mạnh của cổ phiếu Nvidia và áp lực lan rộng lên cổ phiếu ngành chip sáng 16-4 đã thể hiện rất rõ", ông nói.

TSMC là ngoại lệ

Trong bối cảnh ngành bán dẫn đang đối mặt với những cơn gió ngược từ bất ổn địa chính trị và chính sách bảo hộ, TSMC dường như là một ngoại lệ đáng chú ý. 

Theo báo cáo tài chính công bố ngày 16-4, gã khổng lồ chip Đài Loan đạt lợi nhuận ròng 361,56 tỉ Đài tệ (khoảng 11,1 tỉ USD) trong quý đầu năm 2025, tăng trưởng vượt trội 60,3% so với cùng kỳ năm trước.

TSMC hiện là đối tác sản xuất chính cho các tên tuổi lớn như Apple, AMD và chính cả Nvidia - tức là trong khi Nvidia lo bị chặn đường bán hàng thì TSMC vẫn sản xuất chip cho Nvidia theo đơn đặt hàng từ các công ty Mỹ hoặc bên thứ ba. 

Vị thế "trung lập" của TSMC - không phải công ty Mỹ, cũng không bị liệt vào danh sách đen tại Trung Quốc - giúp họ có khả năng phục vụ cả hai bên của cuộc chiến công nghệ.

Lẽ dĩ nhiên, vị thế ấy không phải tự nhiên mà có. Theo New York Times, TSMC là trụ cột trung tâm của chuỗi cung ứng chip toàn cầu - một hệ sinh thái được gây dựng qua hơn 40 năm với hàng chục tỉ USD đầu tư, hàng nghìn kỹ sư trình độ cao và một mạng lưới đối tác trải khắp các châu lục. 

Trong mô hình hợp tác xuyên biên giới này, các công ty Mỹ phụ trách thiết kế chip, TSMC đảm nhận sản xuất, Nhật Bản cung cấp silicon wafer, Hà Lan cung cấp máy in quang khắc, còn Trung Quốc và Malaysia chịu trách nhiệm thử nghiệm, lắp ráp. Mỗi mắt xích đều gắn bó chặt chẽ và không dễ thay thế.

Chuyên gia Lita Shon-Roy, giám đốc điều hành tại công ty tư vấn vật liệu chip Techcet, ví chuỗi cung ứng chip như một mê cung đa tầng, nơi nguyên liệu có thể được tinh chế ở một nước, pha trộn ở nước khác và sản xuất ở một nước thứ ba.

Với mức độ đan xen và phụ thuộc lẫn nhau cao như vậy, mỗi bước áp thuế hoặc cấm xuất khẩu đều có nguy cơ làm tăng chi phí, gián đoạn nguồn cung và đẩy giá các sản phẩm tiêu dùng - từ smartphone, laptop cho đến máy chủ AI - tăng vọt.

Chính vì thế, dù cả Mỹ lẫn Trung Quốc đều đang đẩy mạnh chiến lược nội địa hóa sản xuất chip, tiến trình này không hề dễ dàng. Việc tái tạo không gian nhân lực kỹ thuật, văn hóa quản lý sản xuất và khả năng phối hợp chuỗi cung ứng toàn cầu không thể diễn ra trong "một sớm một chiều".

Bắc Kinh tố Đài Loan tặng ngành chip cho Mỹ để được 'độc lập'

Trung Quốc cáo buộc Đài Loan đang tìm cách tặng ngành công nghiệp bán dẫn của hòn đảo này cho Mỹ làm 'quà lưu niệm', và tận dụng điều đó để tìm kiếm sự ủng hộ chính trị.