* Ông TRẦN DŨNG HÀ (phó giám đốc Bảo hiểm xã hội TP.HCM):

Trích lợi nhuận để mua bảo hiểm y tế

Các công ty xổ số đang hoạt động đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc cho người lao động đang làm việc cho công ty ở nhiều vị trí như quản lý, nhân viên các phòng, ban nhưng cũng chỉ có thể tới được các đại lý chứ không tới được những người bán vé số dạo.

Những người bán vé số có thể hiểu nôm na như cộng tác viên bán hàng, họ chỉ làm việc với các đại lý nên các công ty xổ số thậm chí không biết họ là ai. Họ không có hợp đồng lao động thì các công ty cũng không có nghĩa vụ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc cho họ.

Đồng thời việc ràng buộc hợp đồng cũng rất phức tạp bởi vì người bán vé số rất đa dạng, có thể là người già đã hết tuổi lao động hoặc trẻ em chưa đủ tuổi lao động để giao kết hợp đồng theo quy định pháp luật.

Công ty xổ số cũng không quản lý họ về mặt thời giờ làm việc. Họ có thể làm việc vài giờ một ngày, làm việc vài tháng rồi nghỉ về quê 1-2 tháng và quay lại làm việc.

Vì thế, việc chăm lo thiết thực nhất là nên có quy định về việc trích lợi nhuận của các công ty xổ số (có thể dựa trên số liệu từ cơ quan thuế), phân bổ về các UBND phường, xã có người bán vé số cư trú để mua bảo hiểm y tế, hỗ trợ chăm lo đời sống cho gia đình, con cái họ...

Cần chính sách hỗ trợ toàn diện

Việc tăng cường bảo đảm công bằng cho người bán vé số dạo, đa phần là những người yếu thế, là điều đầu tiên cần thực hiện.

Các công ty xổ số nên xem xét việc ký hợp đồng lao động và cung cấp các chế độ bảo hiểm y tế, bảo hiểm xã hội tự nguyện cho người bán. Điều này không chỉ giúp đảm bảo đời sống của họ mà còn tăng tính ổn định trong chuỗi phân phối của hoạt động kinh doanh xổ số.

Việc tăng tỉ lệ hoa hồng để tăng thu nhập cho người bán vé số cũng cần được tính đến. Đồng thời, các đại lý cũng cần cho phép người bán trả lại vé thừa trong ngày, tạo ra môi trường linh hoạt và giảm thiểu rủi ro cho người bán.

Khuyến khích các điểm bán cố định tại các quầy, ki ốt trong chợ, siêu thị, trung tâm thương mại, bến xe... cũng là một giải pháp khác giúp đảm bảo môi trường làm việc an toàn và hạn chế rủi ro cho người bán.

Tăng cường trách nhiệm xã hội của các công ty xổ số cũng là yếu tố không thể thiếu. Các công ty có thể đóng góp vào quỹ xã hội để hỗ trợ những người bán vé số dạo, xem đây là một phần trách nhiệm doanh nghiệp của họ.

Ngoài những giải pháp nêu trên, các chương trình hỗ trợ đào tạo nghề và tạo việc làm bền vững cho người yếu thế là cần thiết.

Những chương trình này không chỉ mang lại hy vọng thoát nghèo mà còn giúp những người này có thêm nhiều lựa chọn việc làm, giảm phụ thuộc vào nghề bán vé số. Nhà nước cần xem xét việc phân bổ một phần nguồn thu từ xổ số kiến thiết để đầu tư vào các chương trình này.

Mua vé số ở cửa hàng tiện lợi, trạm xăng, quán trà sữa

Tại các nước, việc phân phối và bày bán vé số cho người mua tuân theo quy trình bài bản, có tổ chức.

Theo Hiệp hội Xổ số tiểu bang và tỉnh Bắc Mỹ (NASPL), bên cạnh bán online, vé số được bán trực tiếp tại khoảng 223.000 địa điểm được cấp phép trên khắp nước Mỹ, như cửa hàng tiện lợi, trạm xăng, siêu thị, cửa hàng tạp hóa.

Những nơi này đều có bảng hiệu ghi "xổ số" hoặc "Powerball" kích thước lớn, chữ rõ để khách hàng dễ nhìn thấy và tự mua vé số. Nếu không thấy, khách có thể hỏi mua trực tiếp từ nhân viên thu ngân tại cửa hàng.

Ở Trung Quốc, chỉ những cửa hàng được cấp phép mới được bán vé số. Phổ biến nhất ở Trung Quốc là vé số cào.

Bởi lẽ giới trẻ từ 18-34 tuổi đang chiếm tới 85% số lượng người mua vé số ở nước này. Họ thích cào và biết kết quả tức thời, trả thưởng ngay tại chỗ, hơn là đợi quay số mở thưởng.

Wang Le, 23 tuổi, người có thói quen cào một tờ vé số trước khi rời khỏi chỗ làm mỗi ngày, chia sẻ với tờ Beijing Youth Daily: "Cảm giác như đang ăn mừng kết thúc một ngày làm việc vậy".

Để đáp ứng tệp khách hàng này, ngoài các đại lý vé số, các cửa hàng tiện lợi được cấp phép và thậm chí một số quán cà phê, quán trà sữa nổi tiếng cũng là những địa điểm bày bán vé số cào phổ biến ở Trung Quốc.

Ở Thái cũng có đại lý vé số và người bán vé số dạo. Tuy nhiên, vé số bán lẻ đến tay người mua luôn cao hơn giá gốc do cầu vượt cung.

Giá phát hành của mỗi tấm vé là 80 baht (60.000 đồng) nhưng người mua thường phải trả 100 -120 baht nếu mua vé dạo. Với những tấm vé có số đẹp, cái giá có thể nhân đôi, lên đến 160 baht.

Để giải quyết tình trạng vé số giá cao, Cơ quan phát hành vé số Chính phủ Thái Lan bắt đầu mở cổng bán vé số trực tuyến từ tháng 6-2022 và bán với số lượng hạn chế nhưng đúng giá 80 baht/vé.

Ban đầu, nhiều người bán dạo chưa thích nghi, lo sợ vé số trực tuyến đe dọa sinh kế. Nhưng những vòng mở bán tiếp theo, do cầu cao hơn cung, người bán vé số dạo vẫn bán 100 - 120 baht/vé và vẫn có người mua.