Bộ GD-ĐT gần đây đưa ra dự thảo quy định yêu cầu quy đổi tương đương điểm trúng tuyển giữa các phương thức xét tuyển và tổ hợp xét tuyển với mục tiêu tạo sự thống nhất trong tuyển sinh. Nhưng cách tiếp cận này bộc lộ một số bất cập, có thể làm sai lệch đánh giá thực chất năng lực thí sinh, dẫn tới thiếu công bằng.

Một trong những hạn chế lớn nhất của quy định này là thiếu dữ liệu thống kê đáng tin cậy để xác định hệ số quy đổi chính xác. Mỗi trường có kỳ thi đánh giá năng lực với cấu trúc đề thi, độ khó và cách chấm điểm khác nhau. Nếu không có dữ liệu đầy đủ về phổ điểm, trung bình điểm và độ lệch chuẩn của từng phương thức xét tuyển, việc quy đổi sẽ mang tính chủ quan và có thể gây thiệt thòi cho một số nhóm thí sinh.

Nguy cơ mất công bằng

Việc quy đổi điểm giữa các phương thức xét tuyển cũng có thể làm mất đi ý nghĩa ban đầu của từng phương thức. Điểm học bạ phản ánh quá trình học tập kéo dài ba năm cấp III, trong khi điểm thi tốt nghiệp THPT hoặc bài thi đánh giá năng lực lại mang tính chất kiểm tra kiến thức tại một thời điểm nhất định.

Nếu không có phương pháp quy đổi hợp lý, học sinh có điểm học bạ cao nhưng điểm thi thấp có thể được hưởng lợi, trong khi những học sinh có năng lực thực sự nhưng điểm học bạ không đẹp có thể bị thiệt thòi. Điều này làm giảm sự công bằng trong xét tuyển và có thể khiến các trường gặp khó khăn trong tuyển chọn đúng đối tượng phù hợp.

Ngoài ra, sự khác biệt về nội dung và mục tiêu giữa các kỳ thi cũng là một vấn đề đáng lo ngại. Kỳ thi tốt nghiệp THPT kiểm tra kiến thức nền tảng theo chương trình phổ thông, trong khi các bài thi đánh giá năng lực của đại học có tính phân hóa cao, đòi hỏi tư duy logic.

Chứng chỉ ngoại ngữ quốc tế như IELTS, TOEFL lại tập trung vào khả năng sử dụng ngôn ngữ toàn diện. Việc quy đổi kết quả của những hệ thống đánh giá khác nhau về cùng một thang điểm là một phép tính tùy tiện, không thể phản ánh đúng khả năng thực sự của thí sinh.

Một bất cập khác là thiếu dữ liệu thống kê đáng tin cậy để xác định hệ số quy đổi hợp lý. Để quy đổi một cách khoa học, cần có dữ liệu thực tế về mối tương quan giữa các hình thức thi. Tuy nhiên ngay sau kỳ thi, những số liệu này thường chưa sẵn có, dẫn đến việc quy đổi mang tính chủ quan và có thể gây bất công.

Chẳng hạn, để quy đổi điểm IELTS sang điểm ngoại ngữ thi tốt nghiệp THPT, cần có nghiên cứu về mối tương quan giữa hai hình thức đánh giá này. Nếu không có dữ liệu đầy đủ, việc áp đặt hệ số quy đổi trở thành một sự ước đoán tùy tiện không có căn cứ.

Việc quy đổi điểm học bạ sang điểm thi tốt nghiệp cũng tồn tại nhiều bất cập. Học bạ phản ánh quá trình học tập dài hạn nhưng dễ bị ảnh hưởng bởi sự chênh lệch trong cách chấm điểm giữa các trường.

Một số trường chấm dễ, một số trường chấm nghiêm khắc dẫn đến tình trạng học sinh từ trường có tiêu chuẩn cao bị thiệt thòi trong quá trình quy đổi. Nếu không có cơ chế kiểm soát, việc sử dụng học bạ làm căn cứ quy đổi có thể gây mất công bằng nghiêm trọng.

Quy đổi giữa các tổ hợp môn xét tuyển cũng có nhiều bất cập. Các môn học có mức độ khó khác nhau và không thể đánh đồng mọi tổ hợp bằng một công thức cứng nhắc. Điều này có thể dẫn đến tình trạng đánh giá sai lệch năng lực thực sự của thí sinh, nhất là trong những ngành đào tạo đòi hỏi kiến thức chuyên sâu.

Một số giải pháp 

Những bất cập trên cho thấy cần có giải pháp cải tiến để đảm bảo công bằng và hiệu quả trong tuyển sinh. Trước hết, Bộ GD-ĐT nên xây dựng hệ thống dữ liệu lớn về điểm số từ các kỳ thi đánh giá năng lực, kỳ thi tốt nghiệp và chứng chỉ ngoại ngữ qua nhiều năm để có cơ sở xác định hệ số quy đổi chính xác hơn. Thay vì áp đặt cứng nhắc, các quyết định quy đổi cần dựa trên dữ liệu thống kê đáng tin cậy.

Ngoài ra cần có sự chuẩn hóa trong tổ chức các kỳ thi đánh giá năng lực. Hiện nay mỗi trường đại học có cách tổ chức riêng, với mức độ khó và thang điểm khác nhau khiến việc quy đổi trở nên thiếu nhất quán.

Một số tiêu chuẩn chung về nội dung, cấu trúc đề thi và mức độ khó sẽ giúp quy đổi điểm trở nên minh bạch và công bằng hơn. Các kỳ thi như SAT, ACT của Mỹ có thể là mô hình tham khảo.

Bộ cũng cần công khai sớm và minh bạch phương pháp quy đổi và hệ số tương quan dựa trên thống kê kết quả thi ở nhiều hình thức và các kỳ thi khác nhau. Nếu để cho các trường tự quyết định sẽ rất khó đạt được sự thống nhất vì mỗi trường có cách tiếp cận và chuẩn đánh giá khác nhau.

Thay vì thông báo vào phút chót, các nguyên tắc quy đổi cần được công bố trước để thí sinh và các trường có thể chuẩn bị phù hợp. Hệ số quy đổi cũng nên được điều chỉnh theo từng năm dựa trên dữ liệu thực tế, tránh tình trạng áp dụng máy móc dẫn đến bất công.

Quy đổi các phương thức xét tuyển về một thang điểm: Thiếu căn cứ khoa học

Bộ Giáo dục và Đào tạo dự kiến quy đổi tương đương điểm thi các phương thức về cùng một thang điểm và xét tuyển chung.