Sáng 16-4, Bộ Chính trị, Ban Bí thư tổ chức Hội nghị toàn quốc quán triệt, triển khai thực hiện nghị quyết hội nghị lần thứ 11 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đã trình bày chuyên đề "Về sửa đổi hiến pháp và pháp luật; phương hướng bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XVI và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2026-2031".

Hai nhóm nội dung liên quan sửa Hiến pháp

Theo Chủ tịch Quốc hội, phạm vi sửa đổi, bổ sung Hiến pháp lần này, ông Mẫn nêu rõ tập trung vào 2 nhóm nội dung:

Thứ nhất, các quy định của Hiến pháp năm 2013 liên quan đến Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội (tập trung ở điều 9, 10), để đáp ứng yêu cầu sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy.

Đồng thời nêu cao vai trò, trách nhiệm, tính chủ động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, vai trò tập hợp các giai cấp, tầng lớp, hướng mạnh về địa bàn dân cư, gần dân, sát dân, đến từng hộ gia đình.

Thứ hai, các quy định tại chương 9 của Hiến pháp năm 2013 để thực hiện mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp.

Chủ tịch Quốc hội nêu rõ do định hướng phạm vi sửa đổi, bổ sung Hiến pháp lần này mang tính giới hạn, dự kiến chỉ liên quan đến khoảng 8/120 điều của Hiến pháp năm 2013, nên Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ trình Quốc hội hình thức văn bản là nghị quyết của Quốc hội (tương tự như đã thực hiện tại các lần sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm 1988, 1989 và 2001).

Ông nhấn mạnh đặc biệt coi trọng việc lấy ý kiến nhân dân đối với việc sửa đổi Hiến pháp (từ ngày 6-5 đến 5-6).

Đề nghị Chính phủ cùng với Mặt trận tiến hành khoa học, dân chủ, thực chất, công khai, minh bạch (lưu ý việc lấy ý kiến cộng đồng dân cư theo Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở).

Nội dung tiếp theo, ông Mẫn nêu các cơ quan, tổ chức theo phạm vi thẩm quyền, lĩnh vực phụ trách, đã tiến hành rà soát, lập danh mục các văn bản quy phạm pháp luật chịu sự tác động của việc sửa đổi, bổ sung Hiến pháp.

Theo báo cáo của Chính phủ, có khoảng 19.220 văn bản ở trung ương và địa phương ban hành có nội dung chịu tác động, ảnh hưởng trực tiếp của việc thực hiện chủ trương tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, gồm 1.180 văn bản của trung ương, 18.040 của địa phương. Đồng thời sẽ sửa những nội dung liên quan trong các luật.

Khi tiến hành sửa đổi, bổ sung, ông đặc biệt lưu ý đến việc đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, phân định rành mạch thẩm quyền giữa trung ương với địa phương, giữa cấp tỉnh với cấp xã.

Xác định rõ việc nào của chính quyền cấp huyện cần điều chuyển cho chính quyền cấp xã hoặc giao chính quyền cấp tỉnh để tạo thuận lợi cho địa phương trong quá trình thực hiện...

Việc sửa đổi Hiến pháp và các luật, nghị quyết có liên quan, ông Mẫn nêu phải được hoàn thành trước ngày 30-6, và có hiệu lực thi hành từ ngày 1-7.

Trong đó quy định điều khoản chuyển tiếp để hoàn thành việc kiện toàn, sắp xếp tổ chức bộ máy và các đơn vị hành chính cấp xã chính thức đi vào hoạt động chậm nhất trước ngày 15-8, các đơn vị hành chính cấp tỉnh chính thức đi vào hoạt động chậm nhất trước ngày 15-9...

Dự kiến bầu cử ngày 15-3-2026, có 500 đại biểu Quốc hội

Về phương hướng bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XVI và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2026 - 2031, ông Mẫn nêu rõ một số nội dung, trong đó dự kiến bầu cử sớm hơn so với kỳ bầu cử trước để tạo sự đồng bộ với cấp ủy các cấp, kịp thời triển khai nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIV.

Dự kiến ngày bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XVI và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2026-2031 là ngày chủ nhật 15-3-2026 và ngày 6-4-2026 họp phiên họp thứ nhất của Quốc hội. Vì vậy các cơ quan, đơn vị, địa phương phải chủ động chuẩn bị từ sớm, từ xa, ngay từ hiện nay.

Về số lượng đại biểu Quốc hội, dự kiến là 500 đại biểu, trong đó tỉ lệ đại biểu Quốc hội chuyên trách ít nhất là 40%.

Định hướng chung về cơ cấu, đại biểu trẻ tuổi (dưới 40 tuổi) khoảng 10%; đại biểu tái cử khoảng 30%; đại biểu nữ tỉ lệ ít nhất 35%, đại biểu là người dân tộc thiểu số ít nhất 18% và có thêm đại biểu là nhà khoa học trong tổng số người trong danh sách chính thức ứng cử đại biểu Quốc hội.

Số lượng đại biểu HĐND, căn cứ vào quy mô dân số từng đơn vị hành chính; thực hiện theo quy định của Luật Tổ chức chính quyền địa phương.

Trường hợp chủ tịch HĐND cấp tỉnh là đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách thì có 1 phó chủ tịch HĐND hoạt động chuyên trách; trường hợp chủ tịch HĐND là đại biểu hoạt động không chuyên trách thì có 2 phó chủ tịch HĐND hoạt động chuyên trách.

Trường hợp trưởng ban của HĐND cấp tỉnh là đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách thì ban có 1 phó trưởng ban hoạt động chuyên trách.

Trường hợp trưởng ban của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh là đại biểu HĐND hoạt động kiêm nhiệm thì có 2 phó trưởng ban hoạt động chuyên trách.

Ở cấp xã (gồm xã, phường, đặc khu), cơ cấu đại biểu chuyên trách ở HĐND dự kiến là 1 phó chủ tịch và 2 phó trưởng ban.

Định hướng chung về cơ cấu đại biểu HĐND các cấp là đại biểu là người ngoài Đảng, phấn đấu đạt tỉ lệ không dưới 10% ở từng cấp.

Đại biểu trẻ tuổi (dưới 35 tuổi), phấn đấu đạt tỉ lệ không dưới 15%. Đại biểu tái cử, phấn đấu đạt tỉ lệ không dưới 30%; bảo đảm ít nhất 35% người trong danh sách chính thức những người ứng cử là phụ nữ.

Bảo đảm tỉ lệ hợp lý là người dân tộc thiểu số phù hợp với đặc điểm dân số của từng địa phương.

Về tiêu chuẩn đại biểu, cơ bản như kỳ bầu cử trước, tuy nhiên có điểm mới là ưu tiên người có trình độ về khoa học công nghệ; người được đào tạo cơ bản về pháp luật.

Về độ tuổi, tính đến tháng 3-2026 phải đủ tuổi trọn 1 nhiệm kỳ, nam (tháng 3-1969), nữ (tháng 9-1972) trở lại đây. Tái cử phải còn ít nhất 36 tháng, nam (tháng 3-1967), nữ (tháng 5-1971) trở lại đây.

Đặc biệt quán triệt yêu cầu của Tổng Bí thư Tô Lâm phải lấy tiêu chuẩn cao nhất là vì yêu cầu công việc, sau đó mới đến các tiêu chí khác.

Chủ tịch Quốc hội: Lượng công việc quá lớn, có thể phải làm cả đêm

Chủ tịch Quốc hội cho hay Trung ương Đảng đồng ý sáp nhập đơn vị cấp xã đảm bảo cả nước giảm khoảng 60 - 70% số lượng đơn vị so với hiện nay.