Chính trường Thái lại dậy sóng

Quyết định đình chỉ chức Thủ tướng của bà Paetongtarn được đưa ra ba ngày sau khi có tới cả chục ngàn người biểu tình tụ tập tại thủ đô Thái Lan vào hôm thứ bảy 28-6 để yêu cầu bà từ chức. 

Người biểu tình cầm cờ và biểu ngữ chiếm đóng một số khu vực trên đường phố xung quanh Tượng đài Chiến thắng ở trung tâm Bangkok, theo Khao Sod 1-7. Tại sân khấu lớn dựng ở tượng đài, các diễn giả lần lượt bày tỏ lòng yêu nước vào lúc cuộc tranh chấp biên giới với Campuchia ngày càng leo thang.

Người biểu tình hô vang, hát và nhảy theo những bài hát khơi dậy tình cảm dân tộc - một cảnh tượng rất thường thấy trong mấy thập niên qua ở Thái Lan, khi thì với nhóm quần chúng bảo hoàng "áo vàng", khi thì với nhóm "bình dân" "áo đỏ" mà vào năm 2006 đã xuất hiện để hậu thuẫn Thủ tướng Thaksin Shinawatra mới bị đảo chính. Lần này, đám đông biểu tình không mặc áo vàng, cũng không mặc áo đỏ!

Cái giá của những hớ hênh

Cơn phẫn nộ của quần chúng bắt nguồn từ những bình luận của bà Paetongtarn với một chỉ huy quân đội, tư lệnh Quân khu 2, ngược với những từ ngữ nhún nhường được cho là nhằm xoa dịu ông Hun Sen, Chủ tịch Thượng viện Campuchia, trong một cuộc điện thoại tai hại cách đây hơn hai tuần. 

9 thẩm phán của Tòa án Hiến pháp Thái Lan đã nhất trí chấp nhận kiến nghị của 36 thượng nghị sĩ phản đối việc bà Paetongtarn tiếp tục làm thủ tướng, và tạm thời đình chỉ chức vụ của bà với tỉ lệ phiếu 7-2.

Kiến nghị còn yêu cầu tòa điều tra bản ghi âm cuộc điện thoại bị rò rỉ giữa bà Paetongtarn và ông Hun Sen. Theo bản kiến nghị, trong cuộc trò chuyện, bà Paetongtarn đã đưa ra những nhận xét "mang tính xúc phạm" với vị chỉ huy của Quân khu 2, gọi ông là "thù địch", cũng như thể hiện giọng điệu nhún nhường với ông Hun Sen. 

Quân khu 2 Thái Lan chính là nơi quản lý khu vực biên giới với Campuchia từ Sa Kaeo đến Ubon Ratchathani gồm bốn khu vực tranh chấp hiện tại.

Bà Paetongtarn bị cáo buộc thiếu trình độ và liêm chính theo Mục 160 (4) và (5) của Hiến pháp Thái Lan, theo bản khiếu nại của nhóm thượng nghị sĩ. Tòa án Hiến pháp cũng ra lệnh cho bà phải nộp giải trình bằng văn bản trong vòng 15 ngày. 

Sau khi được lệnh của tòa, bà Paetongtarn giải thích một lần nữa rằng bà đã gọi điện cho ông Hun Sen để ngăn chặn thêm các cuộc đụng độ với Campuchia: "Tôi chỉ nghĩ đến cách ngăn chặn các cuộc đụng độ và thương vong. Tôi khẳng định không có ý định xấu. Tôi xin lỗi nếu cách tiếp cận của tôi không thỏa đáng", Bangkok Post 1-7 đưa tin. Cũng theo tờ báo này, Phó thủ tướng Suriya Jungrungreangkit sẽ giữ chức thủ tướng tạm quyền.

Nguyên nhân sâu xa

Có thể thấy bà Paetongtarn đã phải trả giá cho những hớ hênh trong vai trò đứng đầu đất nước. Muốn hay không, cũng phải chấp nhận thực tế là bà đã thọ nạn không chỉ vì sự hớ hênh của bà, mà còn bởi bà mang họ Shinawatra. 

Tờ Khao Sod tóm tắt: "Bà Paetongtarn, 38 tuổi, là con gái út của ông Thaksin Shinawatra, một cựu thủ tướng nổi tiếng nhưng gây chia rẽ. Bà là người mang họ Shinawatra thứ ba giữ chức vụ này, sau người cha và người cô tỉ phú của bà, Yingluck Shinawatra. Cả hai đều bị cách chức và phải lưu vong sau các cuộc đảo chính năm 2006 và 2014. Ông Thaksin đã phải đối mặt với một số thách thức pháp lý kể từ khi trở về Thái Lan vào năm 2023".

Những ân oán của cha và cô ruột bà vẫn còn đó, bằng cớ là, cũng theo Khao Sod: "Hôm thứ ba, ông (Thaksin) đã dự phiên tòa xét xử một vụ án cáo buộc ông phỉ báng chế độ quân chủ vào năm 2015 trong các bài phát biểu trước các nhà báo ở Seoul, Hàn Quốc". 

Chưa hết, tờ báo này dự báo hậu vận của bà Thủ tướng Paetongtarn: "Việc đình chỉ chức vụ của bà làm dấy lên khả năng bà có thể phải chịu sự sụp đổ tương tự những người tiền nhiệm trong triều đại chính trị do cha bà sáng lập".

Một vấn đề phức tạp khác là mối quan hệ mật thiết và công khai giữa ông Thaksin và ông Hun Sen. 

Hãng tin AP ngày 6-8-2023 từng loan tin ông Thaksin đã tham dự tiệc sinh nhật của thủ tướng Campuchia sắp mãn nhiệm Hun Sen tại Phnom Penh, theo video được đăng trực tuyến, và bình luận: 

"Sự xuất hiện của ông Thaksin tại Campuchia diễn ra vào thời điểm nhạy cảm về mặt chính trị ở nước láng giềng Thái Lan, khi Pheu Thai, đảng mới nhất trong một loạt các đảng liên kết với Thaksin, đang tìm cách giành đủ sự ủng hộ trong Quốc hội để một trong những thành viên của đảng này trở thành thủ tướng tiếp theo gần ba tháng sau cuộc tổng tuyển cử vào tháng 5". 

Lần đó, đại diện của Đảng Pheu Thai ra làm thủ tướng là ông Srettha Thavisin, một nhà kinh doanh. Ông này giữ chức vụ thủ tướng cho tới ngày 14-8-2024. Thay ông chính là bà Paetongtarn.

Trước đó, bà Paetongtarn từng sát cánh với ông Srettha lèo lái Đảng Pheu Thai. Trong một cuộc phỏng vấn năm 2023, bà tuyên bố đảng của mình muốn tập trung vào các vấn đề thiết yếu và cải thiện nền kinh tế. 

Bà ủng hộ chủ ntrương tăng dần mức lương tối thiểu và triển khai chương trình trợ cấp bằng ví kỹ thuật số trị giá 10.000 baht (8 triệu đồng) cho mỗi người dân Thái Lan.

Tờ The Hindustan Times 1-7, khi đưa tin về bà Paetongtarn, đã lật lại chuyện cũ và đặt câu hỏi: "Tại sao Thái Lan phế truất hai thủ tướng trong một năm?". Theo đó, vào tháng 8-2024, Tòa án Hiến pháp Thái Lan từng tuyên ông Srettha có hành vi vi hiến khi bổ nhiệm ông Pichit Chuenban, một cựu luật sư có tiền án, làm bộ trưởng Văn phòng Thủ tướng. 

Lúc đó, cũng khoảng 40 thượng nghị sĩ đã nộp đơn khiếu kiện và kết quả bỏ phiếu ở tòa có sát sao hơn: 5-4. Ông Srettha sau đó bị tước tư cách thủ tướng và được yêu cầu ngay lập tức từ chức.

Nhìn nhận một cách thực tế, vụ bà Paetongtam bị ngưng chức có thể được coi như cuộc chia tay giữa đảng của ông Thaksin với cánh bảo hoàng, như tựa đề của Khao Sod. 

Theo tờ báo này, "tuần trăng mật" giữa Pheu Thai và đối tác liên minh bảo hoàng, Đảng Bhumjaithai, nay đã chấm dứt. Bhumjaithai, hiện nắm quyền kiểm soát phần lớn Thượng viện, cũng đang phải đối mặt với cuộc điều tra của Ủy ban Bầu cử về cáo buộc gian lận quy mô lớn trong cuộc bầu cử thượng viện năm ngoái.

Theo Khao Sod, cuộc hôn nhân vì lợi ích giữa phe Thaksin và phe bảo hoàng rất mong manh, và nếu có đủ điều kiện, một trong hai phe sẽ sẵn sàng bội ước. Và điều kiện đã phát sinh chính là cuộc khủng hoảng biên giới và cú điện thoại với ông Hun Sen. ■