Với tư cách là một cử tri, tôi xin góp một vài ý kiến tới Quốc hội về chuyện giá bỏ thầu thấp và công trình kém chất lượng:

Theo qui định hiện hành, nhà thầu được đề nghị trúng thầu phải có hồ sơ dự thầu đáp ứng các yêu cầu về kỹ thuật (bao gồm cả chất lượng và tiến độ) như qui định tại hồ sơ mời thầu và có giá thấp nhất. Vấn đề cốt lõi liên quan đến chất lượng công trình là sau khi trúng thầu nhà thầu phải thực hiện đầy đủ và đúng những nội dung đã cam kết trong hợp đồng.

Hãy nhìn lại thực tế mà xem, những công trình xây dựng từ thời bao cấp như rạp chiếu phim ở Hà Đông, Nhà hát chèo trên đường Kim Mã, Hà Nội có phải vì giá thấp đâu mà chất lượng tồi thế. Hay gần đây như đường Hồ Chí Minh có đấu thầu đâu mà bây giờ giá thành đội lên gần gấp 1,5 lần so với dự toán, trong khi chất lượng vẫn còn quá nhiều điều cần bàn...

Nếu vì giá dự thầu thấp mà chất lượng công trình thấp, thì hai gói thầu thuộc dự án hầm đường bộ qua đèo Hải Vân với giá trúng thầu chỉ bằng trên dưới 30% giá dự toán sẽ như thế nào? Thực tế các nhà thầu vẫn đang thực hiện tốt công việc của mình đảm bảo tiến độ đề ra. Xem ra câu chuyện về chất lượng công trình không thể đổ lỗi cho giá cả.

Có rất nhiều ví dụ thực tế sinh động về việc giá thấp mà chất lượng công trình tốt (chẳng hạn như cầu Phả Lại và một số gói thầu về cầu trên quốc lộ 1), cũng như giá cao mà chất lượng vẫn không ra gì (như thực tế đã thấy).

Còn một thực tế đang được xã hội hết sức quan tâm là nạn thất thoát trong đầu tư xây dựng cơ bản. Theo ý kiến của đại biểu Quốc hội Trần Đình Thành (Đồng Nai): Năm 2002 thanh tra lựa chọn các công trình được gọi là “tốt” cho ra kết quả thất thoát 5 - 10%, cá biệt có công trình thất thoát tới 20%. Vậy nhóm công trình “không tốt” sẽ thất thoát trên mức 30%. Năm 2003 con số này sẽ là bao nhiêu?

Một thực tế nữa rất cần được các đại biểu Quốc hội biết đến là các doanh nghiệp tư nhân không bao giờ dám bỏ giá thầu thấp đến mức chịu lỗ. Quả thật là trong thời gian gần đây có hiện tượng phá giá trong đấu thầu, nhất là trong các gói thầu xây dựng. Tuy nhiên, chỉ thấy các nhà thầu là doanh nghiệp nhà nước bỏ giá thấp đến mức phi lý. Dù giá phi lý nhưng chủ đầu tư vẫn không loại được họ vì không chứng minh được sự phi lý nằm ở chỗ nào.

Có điều là sau khi trúng thầu, nhà thầu cùng với chủ đầu tư liền tìm cách xin phê duyệt lại thiết kế hoặc xin bổ sung khối lượng công việc... Nghĩa là họ tìm mọi cách để được bổ sung giá trị hợp đồng. Kết quả cuối cùng là tiền nhà nước vẫn thất thoát. Thời gian, công sức, tiền của bỏ ra để tổ chức đấu thầu hầu như không có ý nghĩa gì.