Sáng 6-3, Bộ Tư pháp phối hợp Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh tổ chức hội thảo khoa học cấp quốc gia với chủ đề Đổi mới tư duy xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng nhu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Không tổ chức cấp huyện không đơn thuần là bãi bỏ một cấp hành chính

Tại hội thảo, PGS.TS Tô Văn Hòa, phó hiệu trưởng trường Đại học Luật Hà Nội, trình bày tham luận về định hướng nghiên cứu sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp 2013 đáp ứng yêu cầu thực hiện cuộc cách mạng về tinh gọn bộ máy.

Ông nói việc sửa đổi, bổ sung Hiến pháp lần này đòi hỏi hết sức khẩn trương song cũng phải được nghiên cứu kỹ, làm rõ những vấn đề nguyên lý, có cơ sở lý luận vững chắc.

Các đề xuất sửa đổi, bổ sung không chỉ bó hẹp trong câu từ của Hiến pháp mà phải có tầm nhìn rộng hơn, xa hơn để làm rõ phương hướng, nội dung cần thể chế hóa trong các đạo luật có liên quan.

Theo ông Hòa, cần nhìn nhận việc không tổ chức cấp huyện không chỉ đơn thuần là bãi bỏ một cấp hành chính mà cần nhìn rộng hơn, thực chất là quá trình cân nhắc để tài cơ cấu tổng thể hệ thống hành chính lãnh thổ của Việt Nam từ trung ương đến địa phương, đặc biệt là cấp địa phương.

Ông dẫn chứng các quốc gia hiện đại thường phân chia lãnh thổ thành 2 loại đơn vị.

Loại thứ nhất là các đơn vị hành chính. Đây là nơi có dân cư sinh sống tập trung, ổn định thành cộng đồng, do đó, có đủ điều kiện để thành lập chính quyền địa phương đầy đủ để vừa quản lý lãnh thổ, vừa phục vụ nhân dân.

Loại thứ hai là đơn vị hành chính chuyên biệt. Đây là khu vực lãnh thổ không có, hoặc có rất ít dân cư sinh sống ổn định như các khu vực rừng, núi sâu, hồ rộng, đất hoang, sa mạc...

Do không có dân cư sinh sống ổn định nên không thiết lập chính quyền địa phương tại chỗ, mà chỉ thiết lập cơ chế quản lý lãnh thổ, nhằm phục vụ mục đích chuyên biệt phù hợp điều kiện, lợi thế tự nhiên các nơi này.

Với cách chia lãnh thổ như trên, toàn bộ lãnh thổ quốc gia hiện đại đều được quản lý song cơ chế quản lý cụ thể ở mỗi nơi có sự linh hoạt để phục vụ tốt nhất mục tiêu quản lý phát triển địa phương, vùng, quốc gia.

Đối với việc thành lập chính quyền địa phương, ông Hòa nói tại các đơn vị hành chính có dân cư tập trung nên có đủ điều kiện thiết lập chính quyền địa phương đầy đủ.

Trong khi đó tại các đơn vị hành chính chuyên biệt, Nhà nước chỉ cần thiết lập các cơ quan hành chính chuyên trách với lĩnh vực phù hợp với từng địa bàn.

Như vậy việc thực hiện chủ trương bỏ đơn vị cấp huyện sẽ cần nghiên cứu sửa đổi 2 điều có liên quan trực tiếp là điều 110 và điều 111 trong chương 9 về chính quyền địa phương của Hiến pháp 2013.

Chính quyền cấp tỉnh và cấp cơ sở hoặc cấp xã

Với điều 110 của Hiến pháp, ông đề xuất có thể nghiên cứu sửa đổi, bổ sung theo hướng quy định Việt Nam gồm các đơn vị hành chính và các đơn vị hành chính chuyên biệt. Trong đó, các đơn vị hành chính có 2 cấp là cấp tỉnh và cấp cơ sở hoặc cấp xã.

Đảng ủy Chính phủ đã thống nhất 2 cấp là cấp tỉnh và cấp cơ sở. Trong cấp tỉnh gồm tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương. Với cấp cơ sở sẽ gồm xã, thành phố, thị xã thuộc tỉnh.

Trong cấp tỉnh gồm tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương.

Với cấp cơ sở sẽ gồm xã, thành phố, thị xã thuộc tỉnh. Với thành phố trực thuộc trung ương, cấp cơ sở gồm xã, thành phố, thị xã, nội đô ở thành phố trực thuộc trung ương.

Nội đô là đơn vị hành chính mới, bao gồm khu vực đô thị lõi, thủ phủ của thành phố trực thuộc trung ương, tức là các quận nội thành hiện nay của các thành phố trực thuộc trung ương.

Ví dụ nội đô Hà Nội gồm 12 quận. Nội đô TP.HCM gồm 16 quận. Nội đô Hải Phòng gồm 6 quận…

Các đơn vị hành chính cơ sở có thể phân chia thành những địa bàn lãnh thổ nhỏ hơn. Nhưng đó không phải là đơn vị hành chính mà chỉ là các địa bàn quản lý hành chính. Ở đó không thành lập chính quyền địa phương, chỉ có các bộ phận/cơ sở của các cơ quan hành chính cấp trên thực hiện công tác quản lý hành chính trên địa bàn.

Bên cạnh đơn vị hành chính có thể có đơn vị hành chính chuyên biệt, và có thể thành lập ở các cấp, chia theo các loại khác nhau.

Ông đề xuất Luật Chính quyền địa phương có thể quy định hai cấp đơn vị hành chính chuyên biệt hoặc nhiều hơn, trong đó có các đơn vị do cấp tỉnh quản lý và đơn vị do cấp trung ương quản lý.

Nếu theo cách này, lãnh thổ Việt Nam sẽ được chia ra quản lý theo cách thức hiện đại hơn, phù hợp hơn với chiến lược phát triển.

Với điều 111 về tổ chức chính quyền địa phương, ông Hòa đề nghị có thể nghiên cứu sửa đổi, bổ sung theo hướng quy định tại các đơn vị hành chính đều thành lập chính quyền địa phương gồm HĐND và UBND. Việc này vừa để phục vụ người dân địa phương và quản lý lãnh thổ.

Theo ông, điểm mới là không phân biệt giữa chính quyền địa phương và cấp chính quyền địa phương. Bởi vì đã là chính quyền địa phương đều phải có cơ cấu đầy đủ HĐND và UBND.

Tại các đơn vị hành chính chuyên biệt không thành lập chính quyền địa phương mà có thể thành lập các cơ chế quản lý hành chính phù hợp với mục đích thành lập đơn vị hành chính chuyên biệt đó theo quy định của luật.

Ông nhấn mạnh việc tinh gọn bộ máy chính quyền địa phương theo hướng không tổ chức cấp huyện là bước đi quan trọng nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước.

Tạo điều kiện cho chính quyền địa phương hoạt động chủ động và hiệu quả, phục vụ tốt nhất lợi ích của nhân dân.

Đột phá về thể chế là "đột phá của đột phá", phải đi sớm, đi trước

Phát biểu khai mạc hội thảo, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh Nguyễn Xuân Thắng khẳng định đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật có ý nghĩa hết sức quan trọng trong tiến trình đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ công cuộc đổi mới đất nước.

Để thực hiện khát vọng vươn mình trong kỷ nguyên mới, ông Thắng cho rằng đòi hỏi phải có quyết tâm và nỗ lực rất lớn, thật sự đổi mới tư duy, thực hiện những chuyển đổi mang tính cách mạng để không chỉ bắt kịp mà còn có khả năng vượt trước trong phát triển.

Cả hệ thống chính trị đang thực hiện quyết liệt cuộc cách mạng về sắp xếp tổ chức bộ máy, bảo đảm tinh - gọn - mạnh - hiệu năng - hiệu lực - hiệu quả.

Xác định đột phá về thể chế là "đột phá của đột phá", phải đi sớm, đi trước, mở đường cho phát triển, giải phóng mọi nguồn lực, nhất là nguồn trong nhân dân.

Đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trên tinh thần "địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm, Trung ương, Chính phủ, Quốc hội giữ vai trò kiến tạo.

Để thực hiện được các chủ trương và quyết sách đột phá đó, ông khẳng định phải bắt đầu từ đổi mới tư duy về xây dựng và thi hành pháp luật.

Ông định hướng thảo luận về việc tiếp tục rà soát, hoàn thiện quy định về chức năng, nhiệm vụ và tổ chức bộ máy của các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Quốc hội, HĐND và UBND ở cấp địa phương, cơ quan tòa án, viện kiểm sát theo hướng bỏ các cấp trung gian, đặc biệt cấp huyện.

Còn GS Hoàng Thế Liên, nguyên thứ trưởng Bộ Tư pháp, đề nghị cần xây dựng một nghị quyết về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Chủ tịch Quốc hội: Nghiên cứu sửa đổi một số điều của Hiến pháp liên quan tổ chức bộ máy

Chủ tịch Quốc hội đề nghị Phó chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định chỉ đạo thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp nghiên cứu sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp liên quan đến vấn đề tổ chức bộ máy.