Chính quyền ông Trump khẳng định chiến dịch tấn công Iran chỉ nhằm ngăn phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt, không phải tuyên chiến với Iran - Ảnh: REUTERS
Đạo luật 1973 bị phớt lờ?
Chiến dịch tấn công quân sự mang tên "Nhát búa giữa đêm" do Tổng thống Mỹ Donald Trump phê chuẩn, nhằm vào ba cơ sở hạt nhân của Iran vào rạng sáng 22-6 (giờ Việt Nam), đã làm bùng lên tranh cãi gay gắt về tính hợp hiến và giới hạn thẩm quyền của nhánh hành pháp trong việc phát động chiến tranh.
Theo báo cáo ngày 22-5 của tổ chức kiểm chứng Politi Fact, nhiều nghị sĩ thuộc 2 đảng Dân chủ và Cộng hòa cho rằng hành động này đã vi phạm Hiến pháp và Đạo luật Quyền lực chiến tranh Mỹ năm 1973.
Hạ nghị sĩ Dân chủ Jim Himes gọi cuộc tấn công do chính quyền ông Trump phát động là "sự vi phạm rõ ràng Hiến pháp".
Thượng nghị sĩ Dân chủ Adam Schiff, cựu chủ tịch Ủy ban Tình báo hạ viện Mỹ, nhận định không có bằng chứng cho thấy Iran đang chuẩn bị chế tạo vũ khí hạt nhân trong thời gian gần.
Ông Schiff cho rằng việc ông Trump ra lệnh đánh bom cơ sở hạt nhân của Iran mà không có sự phê chuẩn của Quốc hội là hành động vi hiến, đồng thời cảnh báo nguy cơ đẩy nước Mỹ tới một "cuộc chiến tranh bất tận" mới.
Theo Politi Fact, một ngày trước khi diễn ra các cuộc không kích, hạ nghị sĩ Cộng hòa Thomas Massie và thượng nghị sĩ Dân chủ Tim Kaine đã thúc đẩy các nghị quyết yêu cầu chính quyền ông Trump phải có sự chấp thuận của Quốc hội trước bất kỳ hành động quân sự nào nhằm vào Iran.
Sau khi chiến dịch được công bố hoàn tất, ông Massie đã đăng trên nền tảng X rằng hành động của chính quyền ông Trump "không hợp hiến".
Trong khi đó, chính quyền ông Trump bác bỏ các cáo buộc cho rằng chiến dịch đã vi phạm luật pháp, bao gồm cả Đạo luật Quyền lực chiến tranh.
Trong buổi họp báo sáng 22-6, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth cho biết Quốc hội Mỹ đã được thông báo sau khi các chiến đấu cơ rút lui an toàn.
Trong chương trình Meet the Press (NBC), Phó tổng thống Mỹ JD Vance nhấn mạnh rằng Mỹ "không chiến tranh với Iran", mà chỉ hành động để ngăn phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt.
Ông Vance cũng mô tả đây là một chiến dịch tấn công "có mục tiêu cụ thể", không nhằm khơi mào cho một cuộc chiến kéo dài.
Khó hạn chế thẩm quyền tổng thống
Theo Politi Fact, Đạo luật Quyền lực chiến tranh nêu rõ tổng thống phải thông báo Quốc hội trong vòng 48 tiếng nếu đưa quân vào xung đột, và phải chấm dứt hoạt động trong vòng 60 ngày nếu không được Quốc hội phê chuẩn.
Tuy nhiên từ nhiều thập kỷ qua, các tổng thống Mỹ thường viện dẫn quyền tổng tư lệnh quân đội để ra lệnh tấn công mà không cần sự cho phép chính thức.
Đài CNN ngày 22-6 đưa tin Nhà Trắng đã vi phạm quy trình thông lệ khi chỉ báo cáo trước với lãnh đạo Đảng Cộng hòa mà không thông báo cho phía Dân chủ về hoạt động quân sự nhạy cảm này. Đây được cho là động thái đi ngược lại nguyên tắc phải thông báo cho Nhóm 8 người - 8 lãnh đạo cấp cao của Quốc hội Mỹ.
Tuy nhiên trong bối cảnh Đảng Cộng hòa đang kiểm soát đa số ghế cả lưỡng viện Quốc hội Mỹ, giới chuyên gia nhận định với Politi Fact khả năng Quốc hội hạn chế thẩm quyền của ông Trump là rất thấp trong ngắn hạn.
Nhóm 8 người (Gang of Eight) trong Quốc hội Mỹ
Theo trang Ballotpedia, Nhóm 8 người là cách gọi không chính thức dành cho nhóm 8 lãnh đạo cấp cao nhất trong Quốc hội Mỹ, những người được Chính phủ Mỹ trực tiếp thông báo về các vấn đề tình báo tuyệt mật.
Cụ thể, nhóm này bao gồm lãnh đạo hai đảng Dân chủ và Cộng hòa tại cả Thượng viện và Hạ viện, cùng với chủ tịch và lãnh đạo phe thiểu số của Ủy ban Tình báo Thượng viện và Hạ viện.
Trong những trường hợp bình thường, toàn bộ ủy ban tình báo của Quốc hội sẽ được cập nhật về các hoạt động tình báo quan trọng.
Tuy nhiên theo luật, nếu tổng thống cho rằng cần hạn chế phạm vi tiếp cận thông tin vì lý do an ninh đặc biệt, ông có thể chỉ báo cáo cho Nhóm 8 người này mà thôi.
Nhóm này có trách nhiệm giám sát các hoạt động tình báo nhạy cảm nhất của chính phủ, nhưng cũng bị ràng buộc bởi quy định giữ bí mật, không được tiết lộ thông tin cho các thành viên khác của Quốc hội.
BÌNH LUẬN HAY