Những giấc mơ Trung Đông

Thế nhưng nếu hỏi rằng bạn có biết Mohammad Reza Shajarian là ai không thì hẳn nhiều người lắc đầu. Vì đơn giản Shajarian là một ca sĩ Iran, vì ông thuộc về một nền văn hoá cổ xưa, ngày nay đã không còn là trung tâm chú ý.

Thế nhưng buổi biểu diễn của ông trên cho loạt Hòa nhạc Tiny Desk của NPR (một tổ chức truyền thông phi lợi nhuận của Mỹ với 11,3 triệu người theo dõi, với concept mời những nghệ sĩ âm nhạc từ các siêu sao như Taylor Swift và Adele đến những nghệ sĩ từ các nền văn hoá bên lề, tới hát khoảng 15 - 20 phút ngay trong văn phòng của NPR với khán giả chỉ là một nhóm nhân viên) đã tạo nên một ấn tượng sâu sắc.

Ngay cả những người chưa từng quen thuộc với âm nhạc Ba Tư trước đó cũng phải để lại bình luận rằng những "chuyển động" thanh nhạc của ông là phi thực.

Shajarian, trong chiếc áo sơ mi, quần tây, đeo cà vạt và kính trắng, vẻ ngoài không khác gì một giáo sư đại học, cùng với những nhạc sĩ đệm đàn chơi những nhạc cụ cổ truyền Ba Tư như Setar, Kamancheh, trống Ba Tư, biểu diễn một bản tình ca cổ được lưu truyền trong dân gian.

Chúng ta không hiểu ông hát gì, không có phụ đề dịch lời, những mô thức giai điệu cũng rất lạ lẫm, nhưng tất cả những sự xa lạ ấy cũng không thể ngăn ta cảm nhận được tiếng hát của Shajarian như một lá thư gởi tới thiên đàng, như lời cầu nguyện trên những miền cát hoang vu; giọng hát khi vút lên, khi sà xuống, khi trôi dạt, khi bổ nhào, tạo nên một màn trình diễn vô song.

Ở đoạn kết chương trình, khi cả những nhạc công hòa giọng theo Shajaran, đó là khoảnh khắc thực sự cho ta hiểu: âm nhạc là thứ ngôn ngữ không có khoảng cách, không có biên giới, và ta không cần hiểu âm nhạc để rung động theo âm nhạc.

Những xung đột ở Trung Đông và chủ nghĩa trọng Âu trong nhiều thế kỷ khiến ta quên đi rằng Trung Đông đã từng là cái nôi của văn minh, cái nôi của âm nhạc; ta quên đi rằng kamancheh là tiền thân của đàn violin, oud là tiền thân của đàn guitar, hay santur là tiền thân của cây đàn piano.

Và di sản âm nhạc ấy chưa bao giờ tàn lụi. Vẫn có rất nhiều những bậc thầy âm nhạc đến từ những vùng đất ấy.

Trong một tập khác của Tiny Desk, hơn 1,3 triệu khán giả đã xem Rahim AlHaj, một nhà nghệ thuật gốc Iraq, biểu diễn trên cây đàn oud, loại nhạc cụ có lịch sử 5.000 năm, với sự kết hợp cùng một nghệ sĩ chơi trống daf - cũng là một loại trống cổ xưa.

AlHaj chơi những sáng tác riêng theo hệ thống âm luật maqam của truyền thống Ả Rập, những bản nhạc mang tựa đề không thể giản dị hơn: Giấc mơ (Dream), Tình bạn (Friendship), Flying bird (Chim bay), Warm voice (Giọng nói ấm áp)...

Nghe ngón đàn của AlHaj, ta có thể mường tượng ra cuộc sống của một người Iraq bình thường nhất không giống với những gì mà ta thường thấy trên truyền hình. Ở đây, cuộc sống của họ như tràn đầy thi ca, tràn đầy mộng mơ, tràn đầy tình cảm, tràn đầy sự thuần khiết mênh mông.

Một tập khác đương đại hơn cũng lên tới hơn 1 triệu lượt xem, NPR mời nhóm nhạc nữ người Israel A-WA gồm ba chị em gái, chủ nhân của bản hit Habib Galbi - một ca khúc với giai điệu dân gian của Yemen được hát bằng phương ngữ Do Thái - Ả Rập đã đưa họ tới những chuyến lưu diễn ở khắp châu Âu và nước Mỹ.

Không theo đuổi âm nhạc cổ điển và bác học của truyền thống Trung Đông, A-WA chọn pha trộn những yếu tố đương đại hơn, quốc tế hơn như hip hop và reggae, đệm bởi những nhạc cụ Tây phương, song phần lời ca vẫn giữ lại những ngụ ngôn, những phúng dụ mang màu sắc tôn giáo từ đất thánh.

Trong buổi diễn ở văn phòng NPR, họ chọn biểu diễn Hana Mash Hu Al Yaman - một ca khúc nói về những người ly hương bắt đầu cuộc đời mới nơi một miền đất hứa. Câu chuyện như bước ra từ Kinh Thánh, nhưng lại cũng như câu chuyện đương đại của thế kỷ này.

Ước mơ về "một vùng đất đầy lúa mì và lúa mạch, nho và ôliu, sung và lựu" chẳng những là ước mơ của con người từ thời Ngôn sứ Moses, mà cũng là ước mơ của con người bây giờ.

Con người có thể đến từ bất cứ đâu, sinh ra vào thời đại nào, tin vào tôn giáo nào, thì sau cùng, họ có lẽ cùng chung một mộng tưởng.

Luciano Pavarotti nói lời chia tay

TTO - Ở tuổi 68, danh ca opera Luciano Pavarotti đã quyết định nói lời tạm biệt với khán giả của mình. Tối thứ bảy vừa qua, tại nhà hát Metropolitan Opera nổi tiếng, Pavarotti đã trình diễn đêm đầu tiên - vở Tosca của Puccini - trong chương trình 3 đêm diễn tạm biệt của mình. Ông đã được đón chào nồng nhiệt với những tràng pháo tay không dứt.