Adriano Moraes, một trong những võ sĩ mạnh nhất lịch sử ONE Championship - Ảnh: ONE
Trong tâm thức làng thể thao toàn cầu, nhắc đến Brazil là nhắc đến vũ điệu samba trên sân cỏ, là cái nôi của những huyền thoại như Pelé, Zico, Ronaldinho hay Neymar.
Thế nhưng, ít ai ngờ rằng quốc gia Nam Mỹ này thậm chí lại thành công ở mảng đấu võ đài không thua kém gì môn bóng đá.
Có giai đoạn UFC chứng kiến hơn 20% võ sĩ thuộc tốp đầu thế giới đến từ Brazil, một tỉ lệ áp đảo chỉ sau Mỹ. Nếu tính số lượng đai vô địch MMA ở UFC, người Brazil xếp hạng 2 với 22 đai, kém khá xa người Mỹ (72 đai), nhưng lại hoàn toàn vượt trội quốc gia hạng 3 là Nga (5 đai).
Câu hỏi đặt ra: vì sao người Brazil lại vừa đá bóng hay lại còn đấu võ giỏi đến vậy?
Hệ di truyền đa dạng, nền tảng sinh học ưu việt
Không giống như các quốc gia đơn chủng, Brazil là kết quả pha trộn di truyền giữa người bản địa, người châu Âu (đặc biệt Bồ Đào Nha, Ý, Đức), người châu Phi và cả Nhật Bản.
Sự lai tạo này tạo nên một quần thể dân cư với ưu thế về mặt sinh học: vóc dáng khỏe khoắn, tỉ lệ cơ xương lý tưởng, hệ cơ fast-twitch phát triển - yếu tố cốt lõi trong các môn thể thao cần tốc độ và sức mạnh như bóng đá hay võ thuật.
Nghiên cứu trên tạp chí BMC Medical Genomics năm 2025 cho thấy, trong một khảo sát 8.800 người Brazil, có tới 35% mang kiểu gene ACTN3 RR - được mệnh danh là "gene tốc độ", giúp phát triển cơ nhanh và phản xạ nhanh.
Mặt khác, 46% số người này mang kiểu gene RX, cũng có khả năng thích nghi tốt với các hoạt động vận động cường độ cao. Đây là điều kiện sinh học lý tưởng cho cả bóng đá lẫn võ đài.
Bên cạnh đó, một nghiên cứu công bố trên ResearchGate cuối năm 2023 về 23 biến thể di truyền ở các võ sĩ đối kháng Brazil cho thấy sự hiện diện vượt trội của gene GABPβ1 - một gene điều hòa chức năng ty thể và khả năng phục hồi sau vận động. Những biến thể này đặc biệt phổ biến ở các võ sĩ BJJ, muay Thai Brazil và MMA.
Nền văn hóa “thể thao là lối thoát”
Khác với các quốc gia giàu có, tại Brazil - đặc biệt ở những khu ổ chuột (favela) - thể thao từ lâu đã là một lối thoát duy nhất khỏi nghèo đói và bạo lực.
Nếu bóng đá là con đường truyền thống, thì từ cuối thế kỷ 20, các lò võ như Gracie Barra, Chute Boxe, Nova União đã mở cửa cho thanh thiếu niên miễn phí hoặc với học phí thấp. Đây là nơi những võ sĩ hàng đầu thế giới như Anderson Silva, José Aldo, Charles Oliveira hay Amanda Nunes từng trưởng thành.
Lò võ Gracie Barra trứ danh của Brazil - Ảnh: GB
Bên cạnh đó, Brazil còn là cái nôi của capoeira - môn võ mang hình thức múa do nô lệ gốc Phi phát triển để ngụy trang ý định chiến đấu.
Dù không còn là môn chủ đạo trên võ đài hiện đại, capoeira để lại ảnh hưởng sâu sắc đến tư duy chuyển động, phản xạ và nhịp điệu chiến đấu của các võ sĩ Brazil.
Rất nhiều những đứa trẻ Brazil sinh sống trong các khu ổ chuột, hay những vùng thôn quê tập làm quen với capoeira từ khi còn nhỏ. Để rồi qua đó, họ dần hình thành một hệ phản xạ võ thuật.
Thể chất - tinh thần - môi trường
Thể chất ưu việt là điều kiện cần, nhưng không đủ để một quốc gia sản sinh nhiều võ sĩ siêu hạng.
Capoeira - môn võ thuật kết hợp nhảy múa làm nên tố chất dẻo dai của người Brazil - Ảnh: CNN
Tinh thần chiến đấu, khả năng chịu đựng và phản xạ chiến thuật là yếu tố quyết định. Theo nghiên cứu đăng trên Frontiers in Psychology, các võ sĩ BJJ người Brazil có chỉ số "resilience" (kiên cường) và "grit" (bền chí) cao hơn hẳn nhóm người bình thường.
Họ có khả năng kiểm soát cảm xúc, đối mặt với áp lực và kiên định trong tập luyện - những phẩm chất cần thiết trong thi đấu đối kháng.
Ngoài ra, theo nghiên cứu từ PubMed năm 2023, VĐV Brazil thể hiện rõ dấu hiệu chọn lọc di truyền ở nhóm gene điều phối trao đổi năng lượng, giúp họ thích nghi tốt hơn với các môn thể thao đòi hỏi sức bền xen kẽ bùng nổ - đặc trưng của võ đối kháng.
BJJ là một trong những kỹ năng phổ biến nhất làng võ đài MMA - Ảnh: UFC
Họ có khả năng duy trì hiệu suất cao qua nhiều hiệp đấu, hồi phục nhanh, và ra đòn với lực cực đại khi cần.
Không chỉ có những võ sĩ nổi danh, Brazil còn là nơi định hình nên cả hệ thống võ hiện đại. Môn Brazilian jiu-jitsu (nhu thuật Brazil, thường gọi tắt là BJJ), do gia đình Gracie phát triển từ judo Nhật Bản, đã trở thành nền tảng kỹ thuật grappling của cả thế giới MMA hiện đại.
Các giải đấu BJJ truyền thống như Vale Tudo từ thập niên 1920 chính là tiền thân của UFC ngày nay.
John Danaher - HLV nổi tiếng người Canada, từng đào tạo Georges St-Pierre và Gordon Ryan - từng nhận định: “Không thể hiểu MMA nếu không nhìn lại Brazil. Họ không chỉ cung cấp võ sĩ, mà còn tạo ra hệ tư tưởng chiến đấu".
Ngày nay, BJJ cùng với vật được xem là một trong hai kỹ năng chiến đấu không thể thiếu của hệ thống võ đài MMA. So với những cú đá dũng mãnh của taekwondo, cú đấm uy lực của boxing, hay các tư thế bay nhảy đẹp mắt của kungfu, các đòn siết, khóa, bẻ của BJJ mới thực sự là đỉnh cao của thực chiến.
Đi cùng tố chất trời sinh, BJJ giải thích cho sự hiện diện đông đảo của người Brazil tại các giải UFC, ONE Championship hay Bellator. Theo thống kê của UFC năm 2024, có hơn 80 võ sĩ Brazil đang thi đấu ở cấp độ chuyên nghiệp trong tổ chức này, nhiều nhất chỉ sau Mỹ.
"Vũ điệu samba" vì thế không chỉ tồn tại nơi sân bóng. Trên võ đài đỉnh cao, những cú lắc hông cực dẻo là tiền đề cho vũ điệu capoeira tử thần, cho đến những cú ra đòn BJJ cực kỳ chuẩn xác.
Một số cầu thủ Brazil còn chủ động tập võ để nâng cao thể lực và phản xạ. João Gomes - tiền vệ đang thi đấu cho Wolverhampton tại Anh - đã học BJJ từ nhỏ và khẳng định: “BJJ dạy tôi cách kiểm soát trọng tâm, thoát pressing, và nhất là không sợ va chạm".
Không ít hậu vệ hay tiền vệ phòng ngự Brazil nổi danh cũng được cho là chịu ảnh hưởng từ capoeira và BJJ trong cách xoay người, tì đè và đoạt bóng.
BÌNH LUẬN HAY