Murakami giữ niềm kinh ngạc mãi mãi thuần khiết

"Nếu ngay từ đầu tôi đã tuyên bố rằng sẽ bàn về tiểu thuyết thì có lẽ phạm vi câu chuyện trở nên quá rộng, nên tạm thời trước hết tôi sẽ nói về nghề viết tiểu thuyết. Tôi nghĩ như vậy vừa cụ thể hơn vừa dễ hình dung hơn, câu chuyện cũng dễ triển khai hơn". Murakami Haruki đã mở đầu cuốn sách Nghề viết tiểu thuyết như thế.

Sinh ra trong trận bóng chày

Cuốn sách Nghề viết tiểu thuyết tập hợp nhiều bài viết đã đăng trên một tạp chí do bạn của Murakami sáng lập, thêm vào bài phát biểu trước công chúng của ông tại sự kiện giải Kawai Hayao, đặt tên theo người bạn vong niên quá cố của Murakami.

Hoàn thành năm 2015, đây là tác phẩm tổng hợp những kinh nghiệm cá nhân của Murakami trong việc viết tiểu thuyết, đúc kết ba thập niên theo đuổi công việc viết lách.

Sinh ra trong một gia đình có cha và mẹ đều là giáo viên nhưng Murakami thú nhận mình không có đam mê học hành. Ông chỉ thật sự dấn thân vào văn chương ở độ tuổi 30. 

Trong khi xem một trận bóng chày tại sân vận động, cảm hứng viết tiểu thuyết bất chợt đến với ông. Lúc đó Murakami đang làm chủ một quán bar và chỉ có thể viết sau giờ làm việc. Tiểu thuyết đầu tay Lắng nghe gió hát đã ra đời như thế.

Lắng nghe gió hát đoạt một giải thưởng văn học dành cho tác giả mới. Sau đó từ tiểu thuyết này sang tiểu thuyết khác, Murakami Haruki dần khẳng định tên tuổi và vị thế của mình trong cộng đồng người hâm mộ.

Thoạt nhìn, văn nghiệp của nhà văn Nhật Bản này có vẻ khá suôn sẻ nhưng thực tế, theo chia sẻ của Murakami, mọi chuyện không dễ dàng chút nào.

Các tác phẩm của ông không phải lúc nào cũng được giới chuyên môn đánh giá cao. Thậm chí môi trường văn học khi ấy ngột ngạt đến nỗi ông phải bỏ ra nước ngoài sống một thời gian. 

Nhiều tiểu thuyết nổi tiếng của ông được viết trong giai đoạn ông lưu trú ở nước ngoài, bao gồm cả những tác phẩm nổi tiếng nhất.

Khoảng hơn 10 năm nay, cứ đến mùa giải Nobel cái tên Murakami Haruki lại được nhắc đến như một ứng cử viên của giải Nobel văn học và có lẽ điều này đã gây cho ông không ít phiền toái. Nhưng Murakami đã có kinh nghiệm nhiều năm đối phó với chuyện... hụt giải thưởng.

Ông đã dành cả một chương trong để nói về các giải thưởng văn học đối với nhà văn.

Ở Nhật Bản có một giải thưởng văn học danh giá tên Akutagawa ra đời từ năm 1935, đặt theo tên văn sĩ Akutagawa Ryunosuke (1892-1927). Rất nhiều nhà văn nổi tiếng của Nhật Bản từng nhận giải thưởng này, bao gồm cả Oe Kenzaburo (Nobel văn học năm 1994). Tiểu thuyết Shiiku của Oe được trao giải Akutagawa năm 1958.

Murakami thẳng thắn nhìn nhận đối với cá nhân ông, giải thưởng không tác động đến công việc sáng tác. 

Nhưng một thời gian dài, việc Murakami không được trao giải Akutagawa đã trở thành đề tài bàn tán. Thậm chí một lần đi vào nhà sách, Murakami thấy trên giá có một tác phẩm tên Sao Haruki Murakami không được giải Akutagawa.

Murakami trích dẫn Raymond Chandler, một nhà văn ông ưa thích, mà ông đã dịch nhiều tác phẩm của Chandler sang tiếng Nhật: "Giải Nobel văn học là cái gì cơ chứ. Nó được trao cho quá nhiều nhà văn hạng hai. 

Những nhà văn chẳng khơi gợi lên được chút hứng thú đọc nào. Đa phần nếu giành được thứ đó thì sẽ phải đến Stockholm, ăn vận trong trọng và phát biểu. Giải Nobel văn học đáng để hao tâm tổn sức thế ư? Đương nhiên là không".

Ra khỏi huyền thoại tài năng thiên phú

Nghề viết tiểu thuyết không quá tập trung vào "nghệ thuật viết tiểu thuyết" như một sổ tay văn chương hướng dẫn cách viết, mà là một tác phẩm nói chuyện nghề. Dù Murakami thảo luận rất nhiều điều căn bản để viết một tiểu thuyết.

Có thể với tác phẩm đầu tay, viết như một sự ngẫu hứng, viết để thỏa mãn một điều gì đó, tài năng và nguồn cảm hứng đóng vai trò quan trọng. 

Nhưng để sống với việc viết tiểu thuyết như một nghề đòi hỏi nhiều yếu tố khác. Đặc biệt khi khởi sự viết những tiểu thuyết dài cần đòi hỏi thời gian và thể lực của người viết.

Murakami xóa tan huyền thoại nhà văn phải là một con người phi thường hay chí ít là có một đời sống khác thường. 

Trái lại, họ là những con người bình thường, thậm chí có đời sống kỷ luật lặp lại nhàm chán. Ông lấy ví dụ Kafka - nhà văn vĩ đại của nhân loại. Lúc sinh thời, Kafka hằng ngày vẫn là một nhân viên mẫn cán. Công việc viết lách không làm xao lãng hay lấn át con người công sở của ông.

Trước khi Nghề viết tiểu thuyết xuất bản, một tác phẩm phi hư cấu khá nổi tiếng của Murakami là Tôi nói gì khi nói về chạy bộ. Ông là một người chạy bộ chuyên nghiệp, một thói quen ông đã duy trì từ lúc bước vào độ tuổi 30. Ngoài 70 tuổi, hằng ngày Murakami vẫn chạy hàng chục cây số.

Thể lực tốt cộng với tinh thần kỷ luật giúp ông vẫn viết được những tác phẩm có dung lượng khá đồ sộ. Tiểu thuyết mới nhất của Murakami Thành phố và những bức tường bất định (tên tạm dịch) với gần 700 trang sách, phát hành ở Nhật hồi năm 2023.

Ngắm tranh Yutaka Murakami, bậc thầy vẽ mèo phong cách thủy mặc

Nếu có một nghệ sĩ nào có thể khiến những chú mèo bước ra từ tranh giấy, thì đó chính là Yutaka Murakami.