Hơn nửa thế kỷ, chuyện nhà báo Dương Thị Xuân Quý hy sinh vẫn gây xúc động mạnh

Chương trình chính luận nghệ thuật Báo chí Cách mạng Việt Nam - 100 năm vinh quang, trách nhiệm do TP Hà Nội chỉ đạo, Đài Phát thanh và Truyền hình Hà Nội tổ chức nhân 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam.

Sự kiện diễn ra tối 19-6 tại Cung Văn hóa Lao động Hữu nghị Việt - Xô (Hà Nội), đồng thời được truyền hình trực tiếp trên kênh H1, phát thanh và các nền tảng số của Đài Phát thanh và Truyền hình Hà Nội.

100 năm tự hào của những người làm báo

Chương trình khắc họa lại 100 năm vẻ vang của báo chí cách mạng Việt Nam qua bốn giai đoạn khai sinh, trưởng thành, phát triển và kỷ nguyên mới, trong đó có báo chí thủ đô.

Bốn năm sau tờ Le Paria (Người cùng khổ) - cơ quan ngôn luận của Hội Liên hiệp thuộc địa tại Pháp do Nguyễn Ái Quốc cùng một số nhà hoạt động tiến bộ sáng lập năm 1922, tờ báo đầu tiên của người Việt mang tên Thanh Niên cũng ra đời ngày 21-6-1925.

Trong bài viết Cấm đi ra ngoài đăng trên số 63 tờ này có đoạn: "Cái sự cực khổ xưa của dân An Nam đã rất mực rồi, không có dân nước nào mà khổ sở như vậy. 

Đồng bào ơi! Quyền tự do là giời cho mình, người mà không được tự do thà rằng chết, tỉnh dậy đập vỡ cái lồng Tây nó nhốt người mình đi. Đồng bào ơi!".

Thanh Niên chính là tiếng nói khai sáng tinh thần, là hồi kèn xung trận thúc giục người Việt nhất tề đứng lên "cùng nhau xông pha lên đàng, kiếm nguồn tươi sáng".

Sau Thanh Niên, báo chí cách mạng Việt Nam lớn mạnh nhanh chóng cả về số lượng lẫn chất lượng.

Ngoài những tờ đã hoạt động trước năm 1945 như Báo Cứu Quốc, Việt Nam Độc Lập, Cờ Giải Phóng…, nhiều cơ quan báo chí lớn ra đời như: Đài Tiếng nói Việt Nam, Báo Quốc Hội, Báo Quân Đội Nhân Dân, Báo Nhân Dân…

Vừa kháng chiến, vừa kiến quốc, báo chí cách mạng Việt Nam trở thành vũ khí đấu tranh sắc bén trên mặt trận chính trị, tư tưởng, cùng cả nước viết nên những trang sử hào hùng và chiến thắng chung của dân tộc.

Trong hành trình đó, có một thống kê chưa đầy đủ, 512 nhà báo, liệt sĩ đã ngã xuống trong các cuộc chiến tranh vệ quốc của dân tộc.

Chuyện nhà báo Dương Thị Xuân Quý gây xúc động

Trên sân khấu, nhà báo Phạm Việt Long - nguyên chánh Văn phòng Bộ Văn hóa - Thông tin, từng phụ trách Tiểu ban Thông tấn xã Giải phóng (giai đoạn 1973-1975), chia sẻ trong lúc này, ông xúc động, thương nhớ những đồng nghiệp đã ngã xuống của mình.

Ông kể về những đồng nghiệp "một đi không trở lại": Hồ Ca, Lê Viết Vượng, Phạm Thị Đệ… Đặc biệt nhà văn, nhà báo Dương Thị Xuân Quý.

Năm 1968, chiến trường miền Nam rất sôi động. Các nhà báo phải viết đơn xung phong mới được vào chiến trường, trong đó có Xuân Quý.

"Ban tuyên huấn phân công chị đi Quảng Ngãi, chị lại xung phong đi Quảng Đà - nơi "nóng" nhất thời điểm đó. Chị nói người viết phải đến những vùng ác liệt nhất để gặp những người tiên tiến nhất, dũng cảm nhất", ông Long kể lại.

Trước khi đi, ông Long, nhà báo Xuân Quý và nhà thơ Bùi Minh Quốc (chồng bà Quý) đã có một bữa liên hoan rất lớn chỉ với một lon gạo nấu cháo cùng mì chính và muối do nhà thơ Thu Bồn biếu.

Trên đường vào chiến khu, Xuân Quý đã viết ra tác phẩm Hoa rừng nổi tiếng. Bà hy sinh ở Duy Xuyên ngày 8-3-1969 sau một trận càn ác liệt.

Một ngày trước đó, Bùi Minh Quốc đã viết bài thơ định mệnh Bài thơ tình yêu, sau này được được nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu phổ nhạc thành ca khúc Cuộc đời vẫn đẹp sao.

Mấy tháng sau đó, nhà thơ viết tiếp Bài thơ về hạnh phúc, có những câu đọc lại vẫn nóng hổi, run run: "Thôi em nằm lại/ Với đất lành Duy Xuyên/ Trên mồ em có mùa xuân ở mãi/ Trời chiến trường vẫn một sắc xanh nguyên".

Hơn nửa thế kỷ đã trôi qua kể từ ngày định mệnh ấy, câu chuyện của liệt sĩ, nhà báo Dương Thị Xuân Quý vẫn gây xúc động.

Bà cũng như nhiều nhà báo, chiến sĩ mang trên mình sứ mệnh người "thư ký thời đại" với trái tim yêu nước, đã viết nên những trang vàng đầy tự hào cho truyền thống 100 năm báo chí cách mạng Việt Nam.

Đi cùng những nốt nhạc 'lên đàng'

Bên cạnh những thước phim tư liệu, gặp gỡ nhân vật, chương trình còn có những tiết mục âm nhạc do các nghệ sĩ Đăng Dương, Đức Tuấn, Võ Hạ Trâm, Đông Hùng, Hương Tràm, nhóm Oplus… thể hiện.

Trên nền nhạc giao hưởng, các ca khúc Lên đàng, Tiến quân ca, Du kích sông Thao, Tiến về Hà Nội, Miền Nam tuyến đầu Tổ quốc, Bước chân trên dải Trường Sơn, Đất nước trọn niềm vui, Tình yêu của biển, Đất nước tình yêu, Xin chào Việt Nam, Tâm sự người làm báo, Một vòng Việt Nam… tái hiện lại chặng đường một thế kỷ của báo chí cách mạng Việt Nam đầy tự hào, kiêu hãnh nhưng vẫn còn đó nhiều trăn trở.

Đặc biệt chương trình vang lên các nhạc hiệu phát thanh quen thuộc, trong đó có nhạc hiệu mang tính hiệu triệu, xung kích: "Đây là Tiếng nói Việt Nam, phát thanh từ Hà Nội, thủ đô nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa".

Những nhạc hiệu làm sống lại ký ức một thời không thể nào quên thông qua những giai điệu, những thanh âm quen thuộc qua làn sóng điện Việt Nam.

Xem thêm hình ảnh:

Đọc lại những bài viết về văn hóa, báo chí của Bác Hồ

‘Những bài viết về văn hóa, báo chí của Bác Hồ trên báo Nhân Dân’ được tuyển chọn, biên soạn trong cuốn sách cùng tên, một trong những ấn phẩm đặc biệt nhân kỷ niệm 100 năm Báo chí cách mạng Việt Nam.