Thí sinh tại điểm thi Trường THCS Nguyễn Gia Thiều (quận Tân Bình, TP.HCM) thảo luận sau khi hoàn thành kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025 - Ảnh: NGUYÊN KHANG
Trước tranh luận sôi động đang diễn ra về đề thi tốt nghiệp THPT 2025, theo nhiều giáo viên, chuyên gia, điều cốt lõi của đề thi tốt nghiệp là có đánh giá đúng năng lực sử dụng ngoại ngữ của học sinh hay không.
Giúp học sinh biết mình ở đâu
PGS.TS Phạm Vũ Phi Hổ - khoa ngoại ngữ, Trường ĐH Công nghiệp TP.HCM - cho rằng vấn đề không nằm ở việc đề thi khó hay dễ, mà ở chỗ đề thi tiếng Anh phải đo được khả năng sử dụng ngôn ngữ của học sinh.
"Các đề thi chuẩn quốc tế như IELTS làm rất tốt điều này. Sau khi thi xong, thí sinh biết được mình đang ở trình độ nào, mạnh yếu ra sao, có thể dùng tiếng Anh trong giao tiếp, học tập hay làm việc ở mức nào", ông Hổ nói.
Trong khi đó đề thi tốt nghiệp THPT nếu quá khó hoặc quá dễ đều không phản ánh đúng năng lực thật.
"Thí sinh có thể đạt 6 - 7 hay thậm chí 8 - 9 điểm, nhưng vẫn không hiểu rõ khả năng sử dụng ngôn ngữ của mình đang ở đâu. Mỗi năm độ khó đề lại thay đổi, khiến việc đánh giá trình độ càng trở nên mơ hồ và thiếu nhất quán", ông Hổ nhận định.
Ông đề xuất định hướng lại cách xây dựng đề thi tiếng Anh, thay vì chỉ phân loại học sinh theo mức độ làm đúng câu hỏi khó - dễ, thì cần tập trung vào đánh giá năng lực sử dụng ngoại ngữ trong thực tế. Để làm được điều đó, đề thi cần được nghiên cứu kỹ lưỡng, thử nghiệm rộng rãi và tham khảo các khung năng lực quốc tế.
Thư viện đề cũng phải được cập nhật liên tục theo hướng này, tránh việc thiết kế đề chỉ dựa trên cảm nhận chủ quan của một nhóm chuyên gia nhất định. "Đề thi cần là công cụ giúp học sinh hiểu rõ mình đang ở đâu trên hành trình học ngôn ngữ, chứ không phải một cuộc thi giải đố", ông nhấn mạnh.
"Đề thi có vấn đề"
TS Nguyễn Thị Thu Huyền - chuyên gia giáo dục song ngữ và quốc tế - cho rằng tranh luận về đề thi tốt nghiệp THPT hiện nay không nên xoay quanh việc đề "hay" hay "dở". Theo bà, đó là cách gọi cảm tính, thiếu cơ sở học thuật.
"Trong học thuật không có tiêu chí nào tên là "đề hay". Một đánh giá tốt phải đo đúng năng lực cần đo, ổn định, công bằng, minh bạch, tạo động lực học tập và gắn kết với quá trình dạy học", bà nhấn mạnh. So với những tiêu chí đó, đề thi tiếng Anh năm nay có nhiều vấn đề.
Bà chỉ ra rằng chương trình phổ thông chỉ yêu cầu học sinh đạt B1, trong khi đề thi có nhiều nội dung ở mức C1 - như bài đọc project farming, greenwashing - vừa dài vừa đánh đố.
"Khoảng 30 - 35% nội dung ở mức C1 là vượt yêu cầu", bà nói. Điều này dẫn tới sự thiếu công bằng, nhất là với học sinh công lập học theo giáo trình chuẩn, giáo viên giảng dạy cũng chỉ dừng ở B1 - B2. "Nếu giáo viên còn chưa đạt C1, học sinh lấy gì để làm được đề thi này?", bà đặt câu hỏi.
Bên cạnh đó sự khác biệt giữa đề minh họa và đề thi thật khiến học sinh và giáo viên chuẩn bị sai hướng. Trên mạng xã hội, bà chỉ thấy phản hồi hoang mang và nản lòng, thay vì cảm hứng học tập. Đề thi cũng không phản ánh đúng thực tiễn dạy học, khi phần lớn trường phổ thông không đủ điều kiện tiếp cận trình độ C1.
Theo TS Huyền, muốn cải thiện chất lượng đề thi, điều quan trọng không phải bắt đầu từ kỹ thuật ra đề, mà phải bắt đầu từ tư duy đánh giá. Và đặc biệt, bất kỳ đề thi nào cũng cần được thử nghiệm, đánh giá trên diện rộng trước khi chính thức áp dụng.
Đo lường đúng năng lực học sinh
ThS Nguyễn Thụy Vương Khanh - giám đốc Trung tâm tuyển sinh Trường cao đẳng Kinh tế TP.HCM - phân tích vấn đề không nằm ở việc chạy theo điểm số hay thành tích, nhưng thực tế là suốt nhiều năm qua, điểm số vẫn được xem như một "thước đo năng lực" của học sinh. Một em thi được 6 điểm có thể lập tức bị gán mác "học dở", "không có năng lực".
Vì vậy điều quan trọng không phải là làm đề khó hay dễ, mà là làm sao để bài thi thật sự đo lường đúng năng lực của học sinh, giúp các em hiểu rõ mình ở đâu, phù hợp với con đường nào - học đại học, học nghề, hay hướng đi nào khác - mà không rơi vào trạng thái tự ti, hoang mang.
BÌNH LUẬN HAY