Đại biểu Hoàng Đức Thắng - Ảnh: GIA HÂN
Sáng 26-3, Hội nghị đại biểu Quốc hội chuyên trách lần thứ 7 thảo luận về dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi).
Người muốn cân nhắc, người muốn tăng mạnh
Báo cáo một số nội dung cơ bản trong giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo luật, Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính cho biết về thuế suất với rượu, bia, nhiều ý kiến đề nghị tiếp tục áp dụng thuế suất 65% đối với bia trong khoảng 2 năm và tăng thuế từ năm 2027 hoặc năm 2028, bắt đầu tăng lên 70%, lộ trình tăng 5%/năm.
Có ý kiến đề nghị thống nhất một mức thuế với rượu, không chia theo nồng độ cồn và cũng áp thuế suất như đối với bia.
Cơ quan soạn thảo và thẩm tra cho rằng với các hệ lụy nghiêm trọng ảnh hưởng đến cộng đồng, tạo ra gánh nặng về kinh tế - xã hội từ việc tiêu dùng mức độ lớn bia, đặt ra yêu cầu cần có giải pháp đồng bộ để góp phần giảm sản lượng tiêu thụ bia.
Trong đó có giải pháp về chính sách thuế tiêu thụ đặc biệt thông qua việc quy định mức thuế suất cao đối với mặt hàng này để điều tiết tiêu dùng.
Luật hiện hành đã quy định mức thuế suất cao đối với bia nhằm định hướng, điều tiết sản xuất, hạn chế tiêu dùng, giảm tác hại đối với sức khỏe cộng đồng và nhiều hệ lụy đối với kinh tế - xã hội.
Do đó để tác động mạnh mẽ đến việc giảm tiêu dùng, khắc phục các hệ lụy nghiêm trọng của việc lạm dụng rượu, bia, dự thảo luật tiếp thu, chỉnh lý theo hướng quy định mức tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với rượu, bia như phương án 2. Đó là tăng thuế 80% từ năm 2026 và mỗi năm tăng 5% trong 5 năm liên tục, đến 2030 tăng 100%.
Dù vậy, các đại biểu Quốc hội có nhiều ý kiến khác nhau về thuế suất, mức thuế, lộ trình đối với các sản phẩm này.
Một số ý kiến của các hiệp hội sản xuất và doanh nghiệp cho rằng việc áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá, rượu, bia như phương án 2 sẽ ảnh hưởng lớn đến sản xuất, kinh doanh các hàng hóa này cũng như các ngành phụ trợ, du lịch và vùng nguyên liệu, vì thế có thể ảnh hưởng đến mục tiêu tăng trưởng GDP đã đề ra.
Do đó đề nghị cân nhắc có thể quy định theo phương án 1 với lộ trình tăng thuế chậm hơn để tránh gây khó khăn cho các doanh nghiệp, bảo đảm mục tiêu tăng trưởng kinh tế đã được Quốc hội quyết định.
Bên cạnh đó, cũng có quan điểm của các tổ chức y tế đề nghị thực hiện theo phương án đánh thuế cao và lộ trình tích cực hơn nữa để mức thuế tiêu thụ đặc biệt sớm được chuyển vào giá bán, từ đó có tác động mạnh, làm giảm hành vi tiêu dùng.
Đây là phương thức hiệu quả và tiết kiệm chi phí nhất để giảm tiêu thụ các sản phẩm có hại cho sức khỏe và có tác động như là biện pháp y tế dự phòng hiệu quả.
Thường trực ủy ban đề nghị các đại biểu Quốc hội cho ý kiến về nội dung này.
Đề xuất lộ trình tăng thuế chậm hơn
Nêu ý kiến sau đó, đại biểu Hoàng Đức Thắng (Quảng Trị) cho rằng việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt lần này nên cân nhắc đến bối cảnh khó khăn của các doanh nghiệp sản xuất đồ uống khi trải qua đại dịch COVID-19, ảnh hưởng tiêu cực khác nên bị sụt giảm lượng lớn về sản lượng, doanh thu, lợi nhuận, giảm mức đóng thuế cho các địa phương...
Ông Thắng cũng cho rằng theo đề xuất của Chính phủ về các phương án tăng thuế đều dẫn đến giá tăng cao, người tiêu dùng có thể tìm đến các sản phẩm rẻ hơn, sản xuất thủ công, buôn lậu. Do đó có thể gây thất thu thuế, gia tăng rủi ro sức khỏe cho người tiêu dùng...
Ngoài ra, việc tăng thuế cũng có thể gây ảnh hưởng đến vấn đề việc làm, nhiều vấn đề khác... Vì vậy để hài hòa lợi ích Nhà nước, doanh nghiệp, người tiêu dùng, ông Thắng đề nghị thực hiện theo phương án 1 với lộ trình tăng thuế chậm hơn.
Việc này để tạo điều kiện để doanh nghiệp và thị trường có thời gian thích nghi, hướng tới mục đích hài hòa và an sinh xã hội.
Đại biểu Hoàng Văn Cường (Hà Nội) lại bày tỏ quan tâm là cách đánh thuế thế nào để có thể mang lại hiệu quả, giảm tiêu dùng. Dự thảo luật đưa ra phương án từ 2026 - 2030 sẽ tăng 5% với sản phẩm rượu, bia và tăng mỗi năm 1.000 đồng/bao thuốc lá.
"Cách tăng đều đều như vậy có ý nghĩa gì? Có làm cho người tiêu dùng thay đổi hành vi không? Hay người tiêu dùng lại thấy mức thay đổi này không đáng bao nhiêu, nên cứ dùng đều", ông Cường băn khoăn.
Ông phân tích cách thức đánh thuế tăng đều theo hằng năm không phải mục tiêu thay đổi hành vi tiêu dùng, mà có thể khiến người tiêu dùng dần dần thích nghi.
"Giống như luộc con nhái, bỏ vào nước lạnh và đun nóng dần, con nhái không biết phản ứng, rồi cứng dần đến lúc chết. Nhưng nếu bỏ con nhái vào nước nóng, nó sẽ giãy giụa", ông Cường ví von.
Từ phân tích trên, ông Cường đề nghị bỏ tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đều hằng năm và tăng một đợt nhưng với mức cao, sau đó có thể vài năm tăng một lần.
Về mặt hàng bia, ông Cường đồng ý tăng thuế nhưng không nên áp dụng từ năm 2026, mà bắt đầu từ 2027. Theo ông Cường, năm 2026 chính là năm để tuyên truyền, vận động nhằm thay đổi hành vi tiêu dùng.
BÌNH LUẬN HAY