Chuyên gia: 'Học sinh có nhu cầu được tham vấn tâm lý rất lớn'

Bài toán thiếu đội ngũ tham vấn học đường

Tại tọa đàm Ứng dụng tâm lý học trong đời sống do Trường đại học Nguyễn Tất Thành tổ chức ngày 19-6, nhiều chuyên gia đồng tình về nhu cầu cấp thiết của việc xây dựng hệ thống hỗ trợ tâm lý học đường bài bản, xuyên suốt và gắn với thực tiễn.

TS Đỗ Thị Nga - phó trưởng khoa công tác xã hội Trường đại học Khoa học xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia TP.HCM) - chia sẻ hiện nay phần nhiều các trường phổ thông chưa có đội ngũ chuyên trách làm công tác tham vấn tâm lý.

Thay vào đó một số thầy cô như giáo viên thể dục, giám thị hay giáo viên giáo dục công dân thường được cử đi học chứng chỉ rồi kiêm nhiệm.

Ngoài ra cơ sở vật chất lại không đảm bảo: nhiều phòng tư vấn thiếu cách âm, thiếu riêng tư, khiến học sinh khó cảm thấy an toàn khi chia sẻ. Trong khi đó, nhiều học sinh không tự nhận thức được mình đang có vấn đề, hoặc sợ bị kỳ thị nên giấu nhẹm.

Về phía phụ huynh, theo cô Nga, phần lớn còn thiếu hiểu biết về sức khỏe tâm thần và chưa sẵn sàng hợp tác với nhà trường.

Bà ví dụ về trường hợp một học sinh lớp 11 có biểu hiện lạ, nhiều lần không tắm rửa, cơ thể có mùi hôi, thậm chí giẫm phải phân chó rồi đi thẳng vào lớp. Giáo viên của em cố gắng tiếp cận gia đình để tìm hướng hỗ trợ, nhưng phụ huynh một mực nói con mình hoàn toàn bình thường và từ chối mọi can thiệp.

"Chính sự thiếu nhận thức này khiến nhiều em không được hỗ trợ kịp thời, dễ trượt dần vào trầm cảm, tự cô lập, thậm chí tự tử", bà nói. "Thực tế cho thấy hiện nay nhu cầu được tham vấn tâm lý của học sinh đang rất lớn".

PGS.TS Huỳnh Văn Chẩn, trưởng khoa tâm lý - giáo dục Trường đại học Nguyễn Tất Thành, nhận định việc Bộ Giáo dục và Đào tạo vừa ban hành chương trình bồi dưỡng theo tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp viên chức tư vấn học sinh là một bước tiến quan trọng. 

Chương trình tập trung gắn với các tình huống thực tiễn như xử lý tình huống, ứng dụng công nghệ, hỗ trợ học sinh gặp vấn đề tâm lý, bạo lực, định hướng nghề nghiệp.

Theo ông, chương trình bồi dưỡng này có thể góp phần chuẩn hóa năng lực đội ngũ tư vấn học đường và nâng cao chất lượng tham vấn trong trường phổ thông, từ tiểu học đến THPT ở quy mô lớn.

Ông Chẩn cũng nhấn mạnh đã đến lúc cần nhìn nhận tâm lý học không phải là thứ gì quá xa xôi hay nặng tính hàn lâm. "Ngay cả những người học chuyên ngành tâm lý khi bước vào thực tế cũng phải học hỏi liên tục, thử và sai, mới có thể tìm được cách ứng dụng phù hợp", ông nói.

Nhiều lĩnh vực đang cần hiểu biết về tâm lý học

Theo các chuyên gia, không chỉ dừng lại ở hỗ trợ học sinh vượt qua khủng hoảng tinh thần, tâm lý học đang ngày càng chứng minh vai trò chiến lược trong giáo dục, quản trị và phát triển nguồn nhân lực.

Tại tọa đàm, nhiều diễn giả cũng đã phác họa một bức tranh rộng mở về khả năng liên ngành và tính thích nghi cao của ngành khoa học này.

PGS.TS Phạm Thị Kiên, giảng viên Đại học Kinh tế TP.HCM, cho rằng tâm lý học đang được tích hợp sâu vào chương trình đào tạo đại học, đặc biệt ở các lĩnh vực kinh doanh và quản trị.

Bà giải thích trong bối cảnh thế giới nghề nghiệp thay đổi mạnh mẽ sau đại dịch và dưới tác động của chuyển đổi số, sinh viên không thể chỉ giỏi tài chính hay công cụ kỹ thuật. "Người học kinh doanh trong thế kỷ 21 cần học cách 'đọc' con người", bà nói.

Theo bà, tâm lý học là năng lực nền tảng giúp sinh viên hiểu cảm xúc, hành vi, động cơ, từ đó có thể thích nghi tốt hơn, làm việc hiệu quả hơn và dẫn dắt người khác một cách thấu cảm.

Góc nhìn ứng dụng này cũng được chia sẻ ở lĩnh vực vận hành tổ chức. ThS Nguyễn Thị Thu - sáng lập và điều hành Trung tâm Nhân Hòa - giới thiệu mô hình quản trị nhân sự và đào tạo nội bộ được xây dựng dựa trên nền tảng tâm lý học.

Với bà Thu, mỗi nhân sự trong tổ chức là một "học sinh trưởng thành", cần được động viên, dẫn dắt và hỗ trợ cảm xúc. Những lý thuyết như tháp nhu cầu Maslow, chỉ số DISC, SMART hay trị liệu phòng ngừa kiệt sức… sẽ được áp dụng ngay trong vận hành của nhiều công ty, tổ chức.

'Điểm số là đòn bẩy cho thành công hay gánh nặng tâm lý?'

'Và khi con đạt điểm số cao nhưng ba mẹ vẫn chưa hài lòng, con nên làm gì?'.