AI giải đề Olympic toán quốc tế thế nào mà giành huy chương vàng?

AI giờ đây không chỉ giải toán thông thường mà còn có thể vượt qua đề Olympic toán quốc tế (IMO). Trong một kỳ thi mô phỏng do các chuyên gia quốc tế tổ chức năm 2025, mô hình AlphaMath của DeepMind đạt điểm tuyệt đối và giành huy chương vàng.

Mô hình AI đạt điểm tuyệt đối kỳ thi Olympic toán mô phỏng

Một mô hình trí tuệ nhân tạo mới mang tên AlphaMath, do DeepMind phát triển với sự phối hợp của nhóm nghiên cứu từ OpenAI, vừa đạt được điểm số tuyệt đối trong kỳ thi mô phỏng Olympic toán quốc tế (IMO). 

Đây không phải lần đầu AI giải được bài toán phức tạp, nhưng là lần đầu tiên một hệ thống có thể thực hiện chuỗi suy luận logic rõ ràng và mạch lạc giống như cách một thí sinh thực thụ lập luận để giành huy chương vàng.

AlphaMath không sử dụng các kỹ thuật giải toán theo kiểu đại số lập trình như Wolfram Alpha, cũng không đơn thuần dựa vào khả năng dự đoán từ tiếp theo như các mô hình ngôn ngữ hiện nay. Thay vào đó, mô hình vận hành trên nền tảng kết hợp giữa mạng nơ ron sâu và hệ thống logic biểu tượng - hướng tiếp cận được gọi là neuro-symbolic reasoning. 

Nhờ đó, AlphaMath có thể hiểu bài toán được mô tả bằng ngôn ngữ tự nhiên, phân rã chúng thành các bước suy luận logic chính xác, rồi trình bày lời giải hoàn chỉnh như một chứng minh toán học.

Điểm đáng chú ý trong thiết kế của AlphaMath là cách huấn luyện mô hình không chỉ dựa trên lời giải đúng, mà còn bao gồm hàng triệu lời giải sai, kèm theo các bước chỉnh sửa sai lầm. Quá trình này giúp hệ thống học được cách phát hiện lỗi logic, đánh giá tính hợp lý của giả thiết, và điều chỉnh hướng giải trong từng bước. 

Đây là một sự chuyển đổi từ cách học "ghi nhớ mẫu" sang cách học "phản biện có cấu trúc", giúp mô hình không chỉ giải đúng mà còn tự kiểm soát quá trình suy luận như một người làm toán chuyên nghiệp.

Khi thử nghiệm với đề thi IMO mô phỏng, AlphaMath đã thể hiện khả năng tự phân tích bài toán, đặt lại giả định, đưa ra hướng tiếp cận, phản biện lời giải của chính nó và cuối cùng trình bày lời giải bằng văn bản kết hợp công thức, theo cách mà các thí sinh IMO thật thường làm. 

Đây là lần đầu tiên một hệ thống AI không chỉ tìm ra đáp án, mà còn tái hiện quá trình lập luận đầy đủ và thuyết phục đến mức có thể chấm điểm như một bài thi viết tay thực sự.

Sự nổi lên của AI biết suy luận: Từ giải toán đến thiết kế tri thức

Thành công của AlphaMath không chỉ cho thấy năng lực mới của AI trong lĩnh vực toán học, mà còn mở rộng khả năng của máy tính trong việc tiếp cận các không gian tri thức có cấu trúc cao, vốn trước đây chỉ dành cho con người. 

Việc có thể hiểu bài toán, phân tích logic, xây dựng chứng minh và tự phản biện gợi ý rằng AI đang tiến gần hơn đến khả năng thao tác với tri thức hình thức, một trong những thách thức lớn của ngành trí tuệ nhân tạo.

AlphaMath không làm việc như một máy tính kỹ thuật số truyền thống. Mô hình này hiểu ngôn ngữ tự nhiên, sử dụng nó để tạo ra cấu trúc suy luận toán học có tổ chức. 

Đây là bước tiến cho phép trí tuệ nhân tạo không chỉ đọc và phản hồi, mà còn tự xây dựng hệ thống tư duy có thể kiểm chứng được. Khi khả năng lập luận được mô hình hóa và tự động hóa, AI sẽ không dừng lại ở việc trợ giúp con người tìm đáp án, mà còn có thể đóng vai trò trong việc phát hiện sai sót trong lập trình, chứng minh định lý, thiết kế vi mạch hoặc nghiên cứu vật lý lý thuyết.

Điểm đặc biệt là AlphaMath không chỉ xử lý đầu vào là các công thức toán học, mà còn làm việc trực tiếp với mô tả bài toán bằng văn bản, giống như cách một học sinh nhận đề thi và bắt đầu tư duy. Điều này tạo nên khả năng tương tác cao hơn giữa AI và các lĩnh vực học thuật, nơi ngôn ngữ và lập luận là công cụ cốt lõi, chứ không chỉ là phép tính thuần túy.

Dù AlphaMath chưa thể tự đặt ra bài toán mới hay khám phá khái niệm toán học sáng tạo, điều đòi hỏi trực giác và kinh nghiệm mang tính người, nhưng việc đạt điểm tuyệt đối trong đề thi IMO mô phỏng là tín hiệu rõ ràng rằng AI đang bước vào giai đoạn mới là không còn chỉ phản hồi, mà đã biết lập luận một cách hệ thống. 

Và đó chính là nền tảng cho những thế hệ AI chuyên biệt trong tương lai, nơi logic không còn là đặc quyền của con người.

AI là bạn hay thù đối với sinh viên mới ra trường?

Trí tuệ nhân tạo vừa mang đến cơ hội nghề nghiệp mới, vừa đe dọa việc làm truyền thống của sinh viên. Biết khai thác AI hiệu quả sẽ giúp thế hệ trẻ biến thách thức thành lợi thế.